kinderneurologie
Wat is een wortelcyste?
Een wortelcyste is een uitstulping gevuld met vocht in of rondom een zenuwwortel.
Hoe wordt een wortelcyste ook wel genoemd?
Cyste is het woord voor een uitstulping die gevuld is met vocht. De wortel is het eerste stukje van de zenuwen die uit het ruggenmerg komen. Wanneer op dit stukje van de zenuw een cyste zit wordt gesproken van een wortelcyste.
Er bestaan verschillende soorten wortelcystes genoemd naar de manier waarop ze zijn ontstaan. Er bestaan zogenaamde traumatische wortelcystes, Tarlovsecystes (ook wel perineurale cystes genoemd), arachnoidale cystes, meningeale divertikels en ganglion cystes.
Intraduraal of extraduraal
De dura is een stevig vlies wat rondom de hersenen en het ruggemerg heen loopt. De wortels die uit het ruggenmerg komen, moeten door deze dura heen om naar hun einddoel (bijvoorbeeld een vinger of een teen) te gaan. Om te weten van wat voor soort cyste er sprake is, kan het helpen om te kijken of de cyste nog binnen de dura of juist buiten de dura ligt.
Traumatische cystes, arachnoidale cystes en ganglioncystes liggen binnen de dura, terwijl Tarlovse cystes/perineurale cystes en menigeale divertikels buiten de dura liggen.
Type I, II en III
Ook wordt er onderscheid gemaakt tussen type I, II en III cystes. Type I en type II cystes liggen buiten de dura, type III cystes liggen binnen de dura. Bij type I cystes zijn de zenuwvezels zelf niet opgenomen in de cyste, bij type II cystes zijn de zenuwvezels wel opgenomen in de cyste.
Hoe vaak komt een wortelcyste voor bij kinderen?
Het is niet goed bekend hoe vaak wortelcystes bij kinderen voorkomen. Omdat wortelcystes meestal geen klachten geven, worden ze meestal pas ontdekt wanneer om een bepaalde reden een MRI scan van de wervelkolom wordt gemaakt. Volwassenen hebben vaker een reden om een MRI scan te krijgen dan kinderen en daarom worden wortelcystes vaker bij volwassenen ontdekt dan bij kinderen.
Ongeveer één op de twintig volwassenen heeft een Tarlovse wortelcyste op de MRI scan.
Bij wie komen wortelcystes voor?
Wortelcystes kunnen zowel bij kinderen als bij volwassenen voorkomen. Ze worden vaker ontdekt bij volwassenen dan bij kinderen, omdat volwassenen vaker een reden hebben om een MRI van de rug te krijgen dan kinderen.
Zowel jongens als meisjes kunnen een wortelcyste krijgen.
Hoe ontstaat een wortelcyste?
Niet goed bekend
Het is niet goed bekend hoe een wortelcyste ontstaat. Het zou kunnen gaan om een aanlegfoutje van de wortel.
Letsel van de zenuw
Een wortelcyste kan ook ontstaan door een ongeval waarbij er aan de zenuwwortel getrokken is of waardoor de zenuw wortel in de knel heeft gezeten. Mogelijk ontstaat er zo een kleine bloeding. Het lichaam ruimte deze bloeding op en vult de holte die ontstaan is met vocht, waardoor een cyste ontstaat. Ook kan een wortelcyste ontstaan na een operatie in de buurt van de wortel of na een infectie van de zenuwwortel of van de vliezen rondom het ruggenmerg (radiculitis of arachnoiditis). Instroom van liquor in een holte die er niet meer goed kan uitstromen zorgt dan voor het ontstaan van een cyste.
Wat zijn de symptomen van een wortelcyste?
Geen symptomen
Meestal geeft een wortelcyste helemaal geen symptomen. Dit komt omdat de cyste vaak in de richting groeit van de minste weerstand en dat is niet in de richting van de zenuwvezels.
Er ontstaan pas symptomen als de cyste door zijn grote op de zenuwvezels gaat drukken. Dit is maar bij een heel klein deel van de mensen met een zenuwcyste het geval (ongeveer 1%)
Pijnklachten
Wanneer de cyste op de zenuwvezels drukt, kan dit zorgen voor het ontstaan van pijnklachten in het verloop van deze zenuw door het lichaam. Vaak gaat het om een vervelende scherpe pijn, een beetje te vergelijken met kiespijn. De pijnklachten nemen vaak toe bij hoesten, niezen of persen.
Cystes die laag in de rug zitten, kunnen ook zorgen voor het ontstaan van pijn onder in de rug.
Gevoelsverandering
Door druk op de zenuwvezels die zorgen voor registratie van gevoel, kan er abnormale gevoelsinformatie naar de hersenen toegestuurd worden. Dit kan zorgen voor een verdoofd gevoel, tintelingen, jeukend of juist brandend gevoel.
Krachtsverlies
Heel zelden zorgt een grote wortelcyste voor het ontstaan van krachtsverlies. Dit is het geval wanneer er druk ontstaat op de zenuwvezels die de spieren aansturen. Deze zenuwvezels zijn goed beschermd door een dik geleidingslaagje rondom de zenuw, zodat er niet snel druk op zenuwvezels die zorgen voor het bewegen van de spieren zal ontstaan. Wanneer dit wel ontstaat, dan zijn de spieren die aangestuurd worden door deze zenuw minder krachtig en sneller vermoeid.
Problemen met plassen
Cystes die op de zenuwwortels onder in de rug zitten (S3 t/m S5) kunnen zorgen voor problemen met plassen omdat deze zenuwen de blaasfunctie regelen. Soms moeten mensen dan juist vaak plassen, anderen juist heel weinig. Deze zenuwen regelen ook de functie van de geslachtsorganen zodat jongens en mannen een probleem kunnen krijgen met het krijgen van een erectie.
Hoe wordt de diagnose wortelcyste gesteld?
MRI scan van de rug
Meestal wordt een wortelcyste bij toeval ontdekt wanneer er een MRI scan van de rug gemaakt wordt. Soms zijn pijnklachten, gevoelsveranderingen en zelden krachtsverlies de reden om een MRI te maken om te kijken waarom de zenuw minder goed functioneert en wordt zo een wortelcyste ontdekt.
De radioloog zal proberen na te gaan of er sprake is van een cyste nog net binnen de dura of juist buiten de dura om zo aan te geven van welk type cyste er sprake is.
Tarlovse cystes zitten vaak in de zenuwen helemaal onderin het ruggenmerg ter hoogte van de wervels S2 en S3. Vaak worden er tegelijkertijd meerder cystes gezien. Deze cystes hebben geen verbinding met de ruimtes rondom het ruggenmerg.
Arachnoidale of meningeale cystes zitten vaker in de zenuwwortels van de borstwervelkolom, zij hebben verbinding met de liquorruimtes rondom het ruggenmerg.
Ganglioncystes ontstaan vaak vanuit de gewrichtjes tussen de wervels.
Hoe wordt een wortelcyste behandeld?
Geen behandeling
De meeste wortelcystes worden bij toeval ontdekt en geven geen klachten en gaan deze ook nooit geven. Deze wortelcystes hoeven geen behandeling.
- onderstaande is slechts bij een heel klein deel (1%) van de mensen met een wortelcyste van toepassing-
Klachten als gevolg van de wortelcyste
Ook wanneer er wel klachten zijn als gevolg van de wortelcyste dan loont het erg om een flink aantal weken af te wachten wat er gaat gebeuren met de klachten. Vaak zoekt het lichaam zelf een oplossing om de druk van de zenuwvezels af te halen, waarna de zenuwwortel kan genezen en de klachten spontaan minder worden. Een zenuwvezel heeft wel meerdere weken nodig om te herstellen van druk.
Pijnstillers
Indien de wortelcyste op de zenuwvezels drukt en zo zorgt voor het ontstaan van pijnklachten, dan kan goede pijnstilling helpen om minder last te hebben van de pijnklachten, zodat de zenuwwortel in tussentijd zelf kan herstellen. Vaak wordt in eerste instantie begonnen met het medicijn paracetamol, indien dat niet helpt wordt er een NSAID aan toegevoegd (zoals diclofenac). Wanneer dat niet voldoende is kan tramadol worden toegevoegd aan deze medicijnen. Wanneer het weer beter gaat, wordt eerst de tramadol eraf gehaald, dan de NSAID en als laatste de paracetamol.
Ook kunnen medicijnen die normaal gebruikt worden voor de behandeling van epilepsie of depressie (zoals gabapentine of amitryptiline) gebruikt worden als pijnstiller. Zij werken namelijk in op zenuwpijn.
Wortelblokkade
Wanneer een wortelcyste zorgt voor het ontstaan van pijnklachten, dan bestaat er ook een optie dat een anaesthesioloog door middel van een injectie vlakbij de zenuwwortel waar de cyste in/naast ligt een pijnstillend en onstekingsremmend medicijn inspuit. Dit zorgt er gedurende een aantal weken voor dat de pijnklachten verminderen, zodat de zenuwwortel intussentijd kan herstellen. Deze behandeling wordt een wortelblokkade genoemd. Tegelijkertijd kan dit ook een test zijn om te kijken of de pijnklachten daadwerkelijk van de cyste komen of niet. Door deze wortelblokkade moeten de pijnklachten gedurende enkele weken ook nagenoeg weg zijn. Wanneer dat niet het geval is, dan is het heel onwaarschijnlijk dat de pijnklachten door de wortelcyste veroorzaakt worden.
Operatie
Het is niet goed duidelijk of de klachten van een wortelcyste kunnen verminderen door middel van een operatie door de neurochirurg. Elke operatie heeft ook het risico in zich dat tijdens de operatie er beschadiging van de zenuwwortel ontstaat waardoor de klachten helemaal niet verbeteren of zelfs kunnen verergeren. Er wordt alleen overgegaan tot een operatie indien er veel klachten zijn en het zeker is dat de klachten worden veroorzaakt door de wortelcyste.
Ondersteuning
Wanneer een kind of een volwassenen langere tijd last heeft van pijnklachten, dan ontstaan er vaak allerlei gedachtes en reacties in het lichaam als gevolg van deze pijnklachten. Vaak ontstaat er een verhoogde spierspanning en daarnaast ontstaan er vaak sombere gevoelens of gevoelens van angst. Deze spierspanning en deze gevoelens versterken de pijnklachten. Het kan dus helpen met een psycholoog en/of een fysiotherapeut te kijken naar deze reacties en te kijken hoe deze reacties te verminderen omdat dit ook scheelt voor de pijnklachten.
Contact met andere ouders
Door het plaatsen van een oproep op het forum van deze site kunt u in contact komen met andere kinderen en hun ouders of volwassenen met een wortelcyste om ervaringen uit te wisselen.
Wat betekent het hebben van een wortelcyste voor de toekomst?
Stabiel blijven
De meeste wortelcyste blijven stabiel qua grootte en zullen nooit klachten veroorzaken.
Kleiner worden
Traumatische wortelcystes kunnen spontaan kleiner worden.
Groter worden
Een klein deel van de wortelcystes wordt geleidelijk aan groter. Dit hoeft nog steeds geen klachten te geven. Hoe groter de cyste wordt, hoe groter de kans dat er toch druk op de zenuwvezels ontstaat er eventueel klachten ontstaan.
Hebben broertjes en zusjes een vergrote kans op het krijgen van een wortelcyste?
Het is niet goed bekend waarom wortelcystes ontstaan. Mogelijk kunnen erfelijke factoren wel een kleine rol spelen, maar dit is niet goed bekend. Broertjes en zusjes hebben niet duidelijk een verhoogde kans om zelf ook een wortelcyste te krijgen.
Wilt u dit document printen dan kunt u hier een pdf-versie downloaden.
Wilt u ook uw verhaal kwijt, dat kan: verhalen kunnen gemaild worden via info@kinderneurologie.eu en zullen daarna zo spoedig mogelijk op de site worden geplaatst. Voor meer informatie zie hier.
Referenties
Laatst bijgewerkt: 25 oktober 2023 voorheen: 24 mei 2018 en 6 juli 2015
Auteur: JH Schieving
Heeft uw kind nog andere symptomen, laat het ons weten.