kinderneurologie
Wat is maligne hyperthermie?
Maligne hyperthermie is een aandoening waarbij kinderen en volwassenen last krijgen van een te hoge lichaamstemperatuur tijdens een behandeling onder narcose.
Hoe wordt maligne hyperthermie ook wel genoemd?
Maligne hyperthermie wordt ook wel maligne hyperpyrexie genoemd. Het woord maligne geeft aan dat de hoge lichaamstemperatuur schadelijk is voor het lichaam. Hyperthermie is het medische woord voor een te hoge lichaamstemperatuur.
Maligne neuroleptica syndroom
Het maligne hyperthermie syndroom lijkt heel veel op het maligne neuroleptica syndroom. Dit is een aandoening waarbij kinderen en volwassenen soortgelijke klachten krijgen als gevolg van het gebruik van bepaalde medicijnen die neuroleptica worden genoemd. Er is een tijdje gedacht dat maligne hyperthermie en maligne neuroleptica syndroom een verband met elkaar zouden hebben, maar dit blijkt toch niet het geval te zijn. Bij het maligne neuroleptica syndroom zit de oorzaak van het probleem in eerste instantie in de hersenen, bij maligne hyperthermie in eerste instantie in de spieren.
Heat stroke
Heat stroke is een aandoening waarbij kinderen en volwassenen heel heftig reageren op warme omgevingstemperaturen. Deze aandoening heeft mogelijk wel een verband met maligne hyperthermie, maar hoe dit precies zit is nog niet bekend.
Hoe vaak komt maligne hyperthermie voor bij kinderen?
Maligne hyperthermie is een zeldzame aandoening. Er wordt geschat dat het bij één op de 7.500 narcoses bij kinderen voorkomt en bij één op de 15.000 narcoses bij volwassenen. Gelukkig komt maligne hyperthermie steeds minder vaak voor doordat er nieuwe narcosemiddelen worden gebruikt die minder risico op maligne hyperthermie hebben.
Bij wie komt maligne hyperthermie voor?
De aanleg om maligne hyperthermie te krijgen is al vanaf de geboorte aanwezig. Vaak wordt pas tijdens een operatie waar algehele narcose voor nodig is, duidelijk dat er sprake is van een maligne hyperthermie. Het hangt er dus maar net vanaf of een kind in zijn of haar leven narcose nodig heeft en duidelijk wordt dat er sprake is van maligne hyperthermie.
Spierziekte
Kinderen met een spierziekte hebben een vergrote kans om maligne hyperthermie te krijgen. Dit geldt met name voor kinderen met een multiminicore myopathie of een central core myopathie die veroorzaakt worden door een foutje in het RYR-1 gen.
Maar ook voor kinderen en volwassenen met andere spierziektes zoals ziekte van Duchenne, myotone dystrofie of Fascioscaoulohumorale spierdsytrofie (FSHD) kunnen door narcose klachten krijgen die lijken op die van een maligne hyperthermie syndroom, maar die meestal wel minder ernstig zijn.
Jongens en meisjes
Zowel jongens als meisjes kunnen maligne hyperthermie krijgen.
Wat is de oorzaak van het ontstaan van maligne hyperthermie?
Algehele narcose
Maligne hyperthermie ontstaat doordat een kind of een volwassenen algehele narcose krijgt. De slaapmedicijnen die gebruikt worden tijdens deze algehele narcose zorgen voor het ontstaan van de maligne hyperthermie. Slaapmedcijnen die dit kunnen doen zijn: halothaan, isofluraan, sevofluraan, desfluraan, enfluraan en de spierontspanner succinylcholine.
Fout in erfelijk materiaal
Waarschijnlijk hebben kinderen en volwassene die een maligne hyperthermie krijgen een foutje in hun erfelijk materiaal waardoor ze gevoelig zijn om deze maligne hyperthermie te krijgen. Inmiddels is een van deze mogelijke foutjes bekend. Dit foutje zit op een plaats in het erfelijk materiaal van chromosoom 19 die het RYR-1 gen wordt genoemd. Er moeten nog meer foutjes in het erfelijk materiaal zijn die er voor kunnen zorgen dat een narcose middel zorgt voor het ontstaan van een maligne hyperthermie.
Autosomaal dominant
Het foutje op het RYR-1 gen erft op zogenaamd autosomaal dominante wijze over. Dit houdt in dat een foutje op een van de twee chromosomen 19 op de plaats van het RYR-1 gen al zorgt voor het ontstaan van een maligne hyperthermie syndroom tijdens narcose.
Afwijkend eiwit
Het foutje in het RYR-1 gen zorgt er voor dat het eiwit ryanodinegen niet goed wordt aangemaakt. Dit eiwit zit in de spieren en zorgt normaal voor het vrijkomen van calcium uit het zogenaamde sarcoplasmatische reticulum. De spieren hebben calcium nodig om te kunnen aanspannen. Doordat het ryanodinegen eiwit niet goed werkt, komt er te veel calcium in de spieren terecht.
Inmiddels is ook bekend dat een ander foutje in het erfelijk materiaal kan zorgen voor het niet goed functioneren van dihydropyridinereceptor (DHPR). Dit is een eiwit wat normaal gesproken het ryanodinegen eiwit aanstuurt.
Spieren
Door het te veel aan calcium in de spieren zijn de spieren voortdurend aangespannen. Hierdoor gaan de spiervezels kapot en komen stoffen uit de spieren in het bloed. Een van de stoffen die daardoor in grote hoeveelheid in het bloed komt is creatine kinase (CK). Een te veel aan CK kan de nieren beschadigen. Een ander stof die uit de spieren vrijkomt is melkzuur. Dit melkzuur zorgt er voor dat de zuurgraad van het bloed verandert, het bloed wordt zuurder.
Nieren
CK is een groot molecuul wat gemakkelijk de nieren kan beschadigen. Wanneer de nieren niet meer goed werken, zullen de afvalstoffen die normaal door de nier in de urine worden gestopt, zich ophopen in het bloed. Hierdoor gaat het bloed steeds meer afvalstoffen bevatten, wat schadelijk is voor allerlei organen.
Kalium
Doordat de spieren voortdurend aangespannen zijn en de spieren hierdoor kapot gaan, komt er te veel kalium in het bloed. Een te hoge kaliumwaarde in het bloed kan zorgen voor het ontstaan van hartritmestoornissen. Deze hartritmestoornissen kunnen levensbedreigend worden.
Wat zijn de symptomen van maligne hyperthermie?
Geen klachten
Wanneer kinderen of volwassenen met een aanleg om maligne hyperthermie te krijgen geen narcose krijgen, dan hebben zij meestal in het geheel geen klachten. Zij kunnen dan dus niet weten dat ze gevoelig zijn om een maligne hyperthermie te krijgen.
Aantal stadia
Alle symptomen van maligne hyperthermie zijn niet in een keer aanwezig. In het begin zijn er vaak een aantal symptomen en geleidelijk aan nemen de symptomen toe. Zodoende worden er een aantal stadia onderscheiden.
Stadium 1
In het eerste stadium wordt het lichaam overactief. Dit is te merken doordat de hartslag omhoog gaat, de bloeddruk stijgt, de ademhaling sneller wordt en de spieren geleidelijk aan stijf worden. Een hoge hartslag en bloeddruk tijdens een operatie kunnen ook wijzen op bijvoorbeeld pijn of bloedverlies, dus zeker in stadium 1 is het nog niet gemakkelijk om te herkennen dat er sprake is van een beginnend maligne hyperthermie syndroom.
Stadium 2
In stadium 2 gaat de lichaamstemperatuur geleidelijk aan stijgen vaak tot ruim boven de 40 graden. De spieren voelen steeds stijver aan. De zuurgraad van het bloed wordt steeds hoger. De urine gaat een donkerbruine kleur krijgen.
Stadium 3
In stadium 3 ontstaan hartritmeproblemen, het hart gaat onregelmatig kloppen. De bloedstolling raakt gestoord waardoor bloedingen kunnen ontstaan. Ook werken de nieren niet meer goed, waardoor kinderen en volwassenen niet meer goed kunnen plassen en er steeds meer afvalstoffen in het bloed verschijnen. Stadium 3 kan levensbedreigend worden voor kinderen en volwassenen.
Hoe wordt de diagnose maligne hyperthermie gesteld?
Verhaal en onderzoek
Op grond van het verhaal van een kind of een volwassene die last krijgt van een hoe lichaamstemperatuur en spierstijfheid tijdens een narcose kan de diagnose maligne hyperthermie worden vermoed. Aandoeningen veel kunnen lijken op maligne hyperthermie zijn het maligne neurolepticum syndroom, serotonine syndroom, een ernstige infectie, een te snel werkende schildklier of een feochromocytoom.
Bloedonderzoek
Kinderen en volwassenen met een maligne hyperthermie hebben vaak afwijkingen in hun bloed. Door het continu aanspannen van de spieren komt er spiernenzym in het bloed, waardoor de CK waarde sterk verhoogd is. Ook komt er te veel Kalium in het bloed. De zuurgraad van het bloed verandert, deze wordt steeds hoger (de pH waarde wordt steeds lager) omdat er te veel melkzuur in het bloed aanwezig is en omdat er te veel koolzuur in het bloed aanwezig is. Wanneer bloedgassen worden gecontroleerd dan zal de waarde van het CO2 verhoogd zijn. Wanneer de nieren minder goed werken, worden waardes voor de nierfunctie zoals ureum en kreatinine verhoogd.
Urine onderzoek
In de urine is het stofje myoglobine sterk verhoogd. Hierdoor heeft de urine een donkere kleur.
DNA-onderzoek
Wanneer een kind of de volwassene een keer het beeld heeft gehad van een maligne hyperthermie tijdens een operatie, zal er door middel van een buisje bloed gekeken worden of er sprake is van een foutje in het RYR-1 gen. Als dat het geval is, dan is de diagnose maligne hyperthermie heel aannemelijk. Maar als dat niet het geval is, kan er nog steeds sprake zijn van de diagnose maligne hyperthermie, omdat nog lang niet alle foutjes die kunnen zorgen voor het ontstaan van maligne hyperthermie bekend zijn.
Spierbiopt
Een manier om te testen of er daadwerkelijk sprake is van maligne hyperthermie is door het nemen van een spierbiopt. Het stukje spier wat zo verkregen wordt, wordt dan in een badje met halothaan en cafeïne gelegd. Dan wordt gekeken hoe de spier hierop reageert. Wanneer de spier hierop gaat verkrampen en verkorten dan is de diagnose maligne hyperthermie heel waarschijnlijk. Deze test wordt de in-vitro-contractuur test genoemd. Voor jonge kinderen is deze test vaak te belastend. Er kan dan voor gekozen worden om deze test bij de ouders te verrichten.
Hoe wordt het maligne hyperthermie syndroom behandeld?
Stoppen met narcose medicijnen
Wanneer een maligne hyperthermie ontstaat tijdens de narcose, dan zullen de medicijnen waarvan bekend is dat ze maligne hyperthermie kunnen geven gestopt moeten worden. De narcose moet dan gestopt worden als dat kan of er moeten andere middelen gegeven worden die geen maligne hyperthermie veroorzaken.
Andere medicijnen
Narcose medicijnen die geen maligne hyperthermie veroorzaken zijn bijvoorbeeld midazolam, pentobarbital of propofol. Ook de zogenaamde niet depolariserende spierverslappers kunnen gebruikt worden. Morfine als pijnstiller kan ook gewoon gebruikt worden.
Koelen
De hoge lichaamstemperatuur is niet goed voor het lichaam. Daarom moeten kinderen of volwassenen actief gekoeld worden met koelmatrassen en koeldekens en gekoelde infuusvloeistoffen.
Dantroleen
Dantroleen is een medicijn wat de aangespannen spieren kan helpen te ontspannen. In eerste instantie wordt dit via een infuus gegeven. Wanneer dit goed effect heeft gehad, wordt het daarna nog enkele dagen in tabletvorm gegeven om te voorkomen dat de klachten van maligne hyperthermie toch terug komen.
Veel vocht
Om afvalstoffen toch kwijt te raken wordt veel vocht gegeven aan kinderen en volwassenen met een maligne hyperthermie. Op deze manier wordt de concentratie van de afvalstoffen in het bloed verlaagd en kunnen de nieren als deze nog goed werken de afvalstoffen uit het bloed verwijderen.
Hyperventilatie
Door hyperventilatie kan geprobeerd worden het bloed tijdelijk wat minder zuur te maken. Dit wordt dan geregeld door een beademingsmachine die vaker per minuut zorgt voor een ademhaling.
Behandeling ontregeling zouten en zuren
Ook moet een behandeling gegeven worden om het verhoogde kalium gehalte te verlagen en om andere zuren uit het bloed te verwijderen of te compenseren.
SOS-bandje
Het wordt aangeraden aan kinderen en volwassenen die eerdere een maligne hyperthermie hebben gehad om een SOS-bandje te dragen waarin staat vermeld dat zij maligne hyperthermie hebben. Mocht er onverwacht een narcose nodig zijn, dan kunnen hulpverleners lezen dat er sprake van een maligne hyperthermie en maatregelen nemen.
Oververhitting vermijden
Het is nog onduidelijk of kinderen en volwassenen met aanleg voor hyperthermie hier ook last van zouden kunnen krijgen door langdurige inspanning in de hete zon. Het is sowieso voor niemand goed om zich erg in te spannen in de hete zin, maar aan mensen met maligne hyperthermie wordt dit zeker ontraden.
Contact met andere ouders
Door het plaatsen van een oproepje op het forum van deze site kunt u in contact komen met andere kinderen en hun ouders die een maligne hyperthermie hebben gehad.
Wat betekent het hebben van een maligne hyperthermie voor de toekomst?
Genezen
Een groot deel van de kinderen en volwassenen die een maligne hyperthermie krijgt zal hiervan genezen. Dit omdat de anesthesisten alert zijn op tekenen die wijzen op maligne hyperthermie en snel kunnen ingrijpen door het geven van het medicijn dantroleen wat op de operatiekamer aanwezig is.
Restklachten
Een ander deel van de kinderen en volwassenen die een maligne hyperthermie heeft gehad houdt daar restklachten aan over. De restklachten kunnen heel verschillend zijn en bestaan uit nierschade, spierzwakte, hersenschade (problemen met onthouden, problemen met het denktempo, problemen met het vinden van de juiste woorden, niet goed tegen drukte kunnen ) en vermoeidheid.
Overlijden
Helaas overlijdt een klein deel van de kinderen en volwassenen die een maligne hyperthermie krijgen. Een aantal jaren geleden overleden vier van de vijf mensen die een maligne hyperthermie kregen. Door herkenning van het beeld en tijdig toedienen van dantroleen, komt het veel minder vaak voor dat kinderen en volwassenen komen te overlijden als gevolg van een maligne hyperthermie. Dit is nu helaas bij 5 van de 100 kinderen en volwassenen het geval.
Voorzichtig met narcose
Het is belangrijk dat kinderen en volwassenen altijd vertellen aan de narcosedokter (anesthesist) dat zij maligne hyperthermie hebben (gehad) tijdens een eerdere narcose. De narcosedokter zal hier extra alert zijn tijdens de narcose op tekenen die wijzen in de richting van een maligne hyperthermie. Ook kiest de narcosedokter dan voor medicijnen waarvan bekend is, dat ze veilig gebruikt kunnen worden bij mensen met een maligne hyperthermie.
Familieleden
Ook aan direct familielieden van een persoon met maligne hyperthermie wordt aangeraden aan de narcose dokter dat een familielid een maligne hyperthermie heeft gehad.
Lokale verdoving
Kinderen en volwassenen met een maligne hyperthermie kunnen normaal lokale verdoving krijgen. Hiervan krijgen zij geen maligne hyperthermie.
Kinderen
Volwassenen met een maligne hyperthermie kunnen normaal kinderen krijgen. Deze kinderen hebben wel tot 50% kans om zelf ook gevoelig te zijn voor het krijgen van maligne hyperthermie.
Hebben broertjes en zusjes een vergrote kans om ook maligne hyperthermie te krijgen?
Maligne hyperthermie is een erfelijke aandoening. Het lukt helaas lang niet altijd om het foutje in het erfelijk materiaal op te sporen. Wanneer het foutje in het RYR-1 gen gevonden wordt, dan hebben broertjes en zusjes tot 50% kans om zelf ook een maligne hyperthermie te krijgen tijdens een narcose. Wanneer geen foutje kan worden opgespoord, wordt meestal ook uit gegaan van deze 50% kans.
Referenties
1. Management of malignant hyperthermia: diagnosis and treatment. Schneiderbanger D, Johannsen S, Roewer N, Schuster F. Ther Clin Risk Manag. 2014;10:355-62
2. Malignant hyperthermia 2020: Guideline from the Association of Anaesthetists. Hopkins PM, Girard T, Dalay S, Jenkins B, Thacker A, Patteril M, McGrady E. Anaesthesia. 2021;76:655-664
Auteur: JH Schieving
Laatst bijgewerkt: 3 april 2022 voorheen: 19 juli 2014
Heeft uw kind nog andere symptomen, laat het ons weten.