kinderneurologie
Wat is een hitteberoerte?
Een hitteberoerte is een aandoening veroorzaakt door oververhitting van het lichaam waardoor de hersenen niet meer op een goede manier kunnen werken en er risico bestaat op het ontstaan van schade aan de hersenen.
Hoe wordt hitteberoerte ook wel genoemd?
Het woord hitte geeft aan dat de klachten s gevolg van deze aandoening ontstaan s gevolg van oververhitting van het lichaam. Het woord beroerte geeft aan dat de hersenen niet meer goed functioneren.
Heatstroke
Het Engelse woord voor hitteberoerte is heatstroke.
Klassieke hitteberoerte
Er wordt gesproken van een klassieke hitteberoerte wanneer de oververhitting van het lichaam ontstaat omdat de omgevingstemperatuur te hoog is waardoor het lichaam zijn warmte niet meer kwijt kan.
Inspanningsgebonden hitteberoerte
Er wordt gesproken van een inspanningsgebonden hitteberoerte wanneer het lichaam s gevolg van lichamelijke inspanning waarbij warmte vrij komt oververhit raakt. Ingspanningsgebonden hitteberoerte wordt afgekort met de letters IHB.
Andere vormen van oververhitting
Er bestaan ook andere vormen van oververhitting die minder ernstige gevolgen hebben voor het lichaam dan de hitteberoerte. Er wordt gesproken van hittestress wanneer een persoon zich niet lekker voelt s gevolg van stijging van de lichaamstemperatuur. Een ander woord welke hiervoor wordt gebruikt is een zonnesteek. Er wordt gesproken van hitte-uitputting wanneer een persoon s gevolg van stijging van de lichaamstemperatuur een tekort krijgt aan water en zouten waardoor klachten ontstaan zos hoofdpijn, duizeligheid, spierzwakte en vermoeidheid. Een ander woord wat ook gebruikt wordt voor hitte-uitputting is hitte-stuwing. Hitte-uitputting kan het voorstadium zijn van een hitteberoerte.
Hyperthermie
Een te hoge lichaamstemperatuur wordt hyperthermie genoemd. Bij een hitteberoerte is er sprake van een lichaamstemperatuur van 40 graden of hoger.
Bij wie komt een hitteberoerte voor?
Een hitteberoerte kan zowel bij kinderen s bij volwassenen voorkomen. Jonge kinderen en bejaarden zijn kwetsbaarder voor het krijgen van een klassieke hitteberoerte. De inspanningsgebonden vorm van hitteberoerte komt meer bij jong volwassenen voor, voor bij sporters en militairen.
Kinderen en volwassenen met een neurologische aandoening zijn kwetsbaarder om een hitteberoerte te krijgen. Ook zijn kinderen en volwassenen met een chronische ziekte van de longen, het hart, de nieren, suikerziekte of mensen die medicijnen gebruiken (zos plastabletten) kwetsbaarder om een hitteberoerte te krijgen. Een hitteberoerte ontstaat gemakkelijker wanneer er sprake van een hoge omgevingstemperatuur met een hoge luchtvochtigheidsgraad.
Zowel jongens s meisjes kunnen een hitteberoerte krijgen.
Hoe vaak komt een hitteberoerte voor bij kinderen?
Het is niet goed bekend hoe vaak een hitteberoerte bij kinderen of bij volwassenen voorkomt. De laatste jaren neemt het aant mensen met een hitteberoerte toe vanwege de hittegolven die er in de afgelopen zomers zijn geweest.
Wat is de oorzaak van het ontstaan van een hitteberoerte?
Stijging van de lichaamstemperatuur
Een hitteberoerte ontstaat wanneer de lichaamstemperatuur 40 graden of hoger wordt. Deze stijging van de lichaamstemperatuur is het gevolg van een te hoge omgevingstemperatuur waardoor het lichaam de warmte niet kwijt kan en/of s gevolg van langdurige intensieve inspanning (lopen van marathons, wandelmarsen, wielerkoersen etc.) waardoor het lichaam meer warmte aanmaakt dan het kwijt kan.
Regelen van de lichaamstemperatuur
In de hersenen ligt een bepad gebied die gezien wordt s de thermostaat van het lichaam. Dit gebied wordt de hypothamus genoemd. Wanneer de hypothamus meet dat de lichaamstemperatuur te hoog wordt, dan zorgt de hypothamus dat er een aant veranderingen plaats vinden in het lichaam om deze lichaamstemperatuur weer omlaag te brengen. De zweetproductie wordt verhoogd, het verdampen van zweet zorgt voor afkoeling van het lichaam. De bloedvaten in de huid worden open gezet, waardoor er meer warmte uit het bloed via de huid afgegeven kan worden aan de buitenlucht. Ook gaat het hart meer bloed rondpompen om zo het bloed sneller te laten afkoelen.
Toename dorstgevoel
De hypothamus zorgt ervoor dat het kind of de volwassene dorst krijgt zodat het kind of de volwassene meer gaat drinken, om te zorgen dat het vocht wat verloren gaat door het zweten weer aangevuld wordt. Dit is belangrijk om te zorgen dat het lichaam kan blijven zweten.
Falen van mechanismen om de lichaamstemperatuur op peil te houden
Wanneer de lichaamstemperatuur te snel stijgt door inspanning of wanneer het lichaam door een te warme omgevingstemperatuur de warmte niet kwijt kan, z het lichaam niet in staat zijn om de lichaamstemperatuur op peil te houden, waardoor de lichaamstemperatuur te veel gaat stijgen. De hersenen kunnen s gevolg van deze verhoogde lichaamstemperatuur niet goed hun werk doen.
Bij kinderen en volwassenen met schade aan de hersenen, kan de hypothamus minder goed in staat zijn om de lichaamstemperatuur goed te regelen, waardoor bij deze kinderen en volwassenen nog gemakkelijker een hitteberoerte kan ontstaan.
Te hoge omgevingstemperatuur
Wanneer de omgevingstemperatuur boven de 35 graden komt, kan het lichaam minder goed zijn warmte kwijt en bestaat er een verhoogde kans op het ontstaan van een hitte beroerte. Een hoge luchtvochtigheidsgraad verhoogt de kans op het ontstaan van een hitte beroerte. Het achterlaten van kinderen in een stilstaande auto tijdens warm weer kan zorgen voor het ontstaan van een hitteberoerte.
Niet goed kunnen zweten
Jonge kinderen en bejaarden kunnen minder goed zweten. Hierdoor kunnen zijn minder goed hun lichaamswarmte op peil houden, waardoor zij kwetsbaarder zijn voor het ontwikkelen van een hitteberoerte.
Te weinig drinken
Ook kan te weinig drinken ervoor zorgen dat het lichaam onvoldoende kan blijven zweten om de lichaamstemperatuur op peil te houden. Kleine kinderen, kinderen en volwassenen met een lichamelijke en/of verstandelijke beperking en bejaarden zijn minder goed in staat om s gevolg van toegenomen dorst gevoel zelf te zorgen dat zij meer drinken binnen krijgen. Ook kunnen zij vaak minder goed het dorstgevoel waarnemen.
Sporters kunnen door de intensieve sport te weinig tijd vrij maken om voldoende te drinken.
Hierdoor bestaat het gevaar van te weinig drinken, waardoor het lichaam te weinig vocht bevat.
Hart kan het bloed minder goed rondpompen
Wanneer het lichaam te weinig vocht bevat, z het bloed ingedikt raken. Het hart z meer moeite krijgen om voldoende bloed rond te pompen. Ook is het hart minder goed in staat om bij een te hoge lichaamstemperatuur bloed rond te pompen. Doordat er minder bloed rond gepompt wordt, kan het lichaam minder goed de warmte kwijt raken. Wanneer er veel te weinig bloed rond gepompt wordt, dan kunnen bepade organen te weinig bloed aangevoerd krijgen om goed te blijven functioneren. Voor de hersenen zijn gevoelig voor onvoldoende aanvoer van bloed.
Onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen
Onvoldoende aanvoer van bloed zorgt er voor dat de hersenfuncties niet goed kunnen worden uitgevoerd. Lang aanhoudende onvoldoende aanvoer van bloed kan er voor zorgen dat de hersenen beschadigd raken. Voor de kleine hersenen blijken gevoelig te zijn voor het ontstaan van schade s gevolg van onvoldoende bloedtoevoer.
Ontstekingsreactie
De te hoge stijging van de lichaamstemperatuur zorgt voor het ontstaan van een ontstekingsreactie in het lichaam. Hierbij komen lerlei ontstekingsstoffen vrij. Deze ontstekingsstoffen zorgen voor het ontstaan van schade aan de hersenen, de longen, het hart, de nieren en de lever waardoor deze organen niet meer goed functioneren. Ook raakt de natuurlijke afscherming van de hersenen, de bloedhersenbarriere, beschadigd.
Darmen
Wanneer de darmwand beschadigd, kunnen bacterieen die norma in de darmen aanwezig zijn, in het bloed terecht komen. Op deze manier kan een bloedvergiftiging (sepsis) ontstaan.
Wat zijn de symptomen van een hitteberoerte?
Variatie
Er bestaat variatie in de hoeveelheid en in de ernst van de symptomen die mensen met een hitteberoerte kunnen krijgen.
Hoge lichaamstemperatuur
Kinderen en volwassenen met een hitteberoerte hebben een lichaamstemperatuur van 40 graden of hoger.
Droge warme huid
Kinderen en volwassenen met een klassieke hitteberoerte hebben vaak een droge warme roodgekleurde huid zonder zweet. Bij de inspanningsgebonden hitteberoerte is er meest wel sprake van zweet op de huid.
Hoofdpijn
Een groot deel van de kinderen en volwassenen met een hitteberoerte heeft last van hevige hoofdpijnklachten. Vaak gaat het om een bonzende hoofdpijn.
Duizeligheid
Een hitteberoerte zorgt vaak voor duizeligheidsklachten: een licht gevoel in het hoofd en de neiging om flauw te vlen. Aanhouden van de oververhitting kan er voor zogen dat kinderen en volwassenen daadwerkelijk flauw gaan vlen.
Misselijkheid
Kinderen en volwassenen met een hitteberoerte kunnen last hebben van misselijkheid. Soms is er ook sprake van braken.
Verwardheid
Door de hoge lichaamstemperatuur kunnen de hersenen niet goed functioneren, waardoor kinderen en volwassenen verward kunnen raken. Kinderen en volwassenen kunnen niet goed nadenken en acties uitvoeren s gevolg van de hitteberoerte. Ze zijn snel afgeleid en onthouden geen nieuwe informatie. Ook weten kinderen en volwassenen niet goed waar ze zijn. Kinderen en volwassenen kunnen hierdoor angstig raken. Soms zien kinderen en volwassenen beelden die er in werkelijkheid niet zijn en waar kinderen en volwassenen angstig van worden.
Veranderd gedrag
s gevolg van de hitteberoerte kunnen kinderen en volwassenen ander gedrag laten zien. Kinderen en volwassenen zijn sneller geprikkeld en kunnen plotseling heel boos worden, zonder dat voor de omgeving duidelijk is waarom dit is.
Verminderd ert
s gevolg van de hitteberoerte zijn kinderen en volwassenen minder ert. Ze nemen hun omgeving niet meer goed waar, waardoor ze ook geen gevaar zien en niet zien wat het gevolg is van hun gedrag. Bij aanhoudende oververhitting kunnen kinderen en volwassenen flauw vlen of zelfs in coma raken.
Urine laten lopen
s gevolg van de hitteberoerte kunnen kinderen en volwassenen onbedoeld hun urine laten lopen. Soms geldt dit ook voor ontlasting.
Epileptische aanvlen
Een ernstige hitteberoerte kan zorgen voor het ontstaan van epileptische aanvlen bij kinderen en volwassenen die hier niet mee bekend zijn. Kinderen en volwassenen die bekend zijn met epilepsie kunnen een toename van aanvlen krijgen.
Spieren
s gevolg van de oververhitting kunnen spiervezels beschadigd raken. Hierdoor ontstaat spierpijn, spierkramp en spierzwakte. Door het vrijkomen van spierenzym kunnen de nieren beschadigd raken, waardoor de urine colakleurig wordt. Dit wordt rhabdomyolyse genoemd. Rhabdomyolyse komt vaker voor bij de inspanningsgebonden vorm van hitteberoerte dan bij de klassieke vorm van hitte beroerte.
Orgaanfen
Aanhoudende oververhitting kan zorgen dat ook andere organen in het lichaam niet meer goed kunnen functioneren zos de longen, het hart, de nieren en de lever. Er kan een ziektebeeld ontstaan wat ARDS wordt genoemd en waarvoor het nodig is om het kind of de volwassene op een intensive care op te nemen om diverse lichaamsfuncties te ondersteunen of over te nemen. Ook kan de bloedstolling verstoord raken, waardoor het bloed onbedoeld kan stollen. Dit wordt een diffuse intravase stolling (DIS) genoemd. Orgaanfen komt vaker voor bij de inspanningsgebonden vorm van hitteberoerte dan bij de klassieke vorm van hitte beroerte.
Hoe wordt de diagnose hitteberoerte gesteld?
Verha en onderzoek
Aan de hand van het verha van een kind of een volwassene die s gevolg van oververhitting door een warme omgevingstemperatuur of door lichamelijke inspanning neurologische klachten krijgt in combinatie met een lichaamstemperatuur van 40 graden of hoger kan de diagnose hitteberoerte worden gesteld. Er bestaan geen andere onderzoeken om deze diagnose te kunnen bevestigen, het verha in combinatie met de klachten en de sterk verhoogde lichaamstemperatuur zijn voldoende voor stellen van de diagnose. Belangrijk is wel om na te gaan dat er niet sprake is van een infectie die zorgt voor deze verhoogde lichaamstemperatuur.
Wanneer er onderzoeken worden verricht is, dat vaak om andere aandoeningen uit te sluiten (zos een hersen(vlies)ontsteking of een bloedvergiftiging (sepsis))s oorzaak van de klachten.
Bloedonderzoek
Bloedonderzoek kan aantonen in hoeverre verschillende organen last hebben van de verhoogde lichaamstemperatuur. Een bloedgas kan informatie geven over de werking van de longen, de waarde van het spierenzym CK informatie over aantasting van de spieren, de waarde van ureum kan informatie geven over de werking van de nieren, de waarde van AT over de werking van de lever en de D-Dimeren over de waarde van de bloedstolling. Het is ook belangrijk de zouten in het bloed te controleren.
DNA onderzoek
Bij mensen die vaker een hitteberoerte hebben doorgemaakt kan gekeken worden of er sprake is van een fout in het RYR1-gen. Mensen met deze fout zijn gevoeliger voor het krijgen van een hitte beroerte.
Hoe wordt een hitteberoerte behandeld?
Koelen
De eerste stap in de behandeling van een hitteberoerte is koelen van het lichaam. Het is belangrijk om het kind of een volwassene met een hitteberoerte naar een koelere omgevingsplek toe te brengen. Trek warme kleding uit. Door de huid nat te maken, met natte koude doeken (watertemperatuur 17 graden of lager) of onder een koude douche, kan het lichaam de warmte kwijt raken. Een ventilator kan helpen om de warmte sneller te laten verdampen. Zogenaamde koude pakkingen in de lies, de oksel of de nek kunnen ook helpen om het lichaam te koelen. Het is wel belangrijk om uit te kijken met icepacks om bevriezing van de huid te voorkomen. Het blijkt geen zin te hebben om paracetamol of een NSAID te geven om de lichaamstemperatuur te verlagen.
Vocht geven
Wanneer het kind of de volwassene in staat is om te drinken, kan koel drinken (bijvoorbeeld limonade of water) helpen. Het is het beste regelmatig kleine slokjes te drinken, ineens te veel drinken kan zorgen voor braken. Een rietje kan het drinken makkelijker maken.
In de ambulance of in het ziekenhuis kan via een infuus vocht toegediend worden. Vaak wordt gekozen voor gekoelde infuusvloeistoffen, om zo het lichaam sneller te koelen. Geprobeerd wordt de lichaamstemperatuur zo snel mogelijk onder de 39 graden Celsius te brengen, daarna kan het koelen geleidelijker aan plaats vinden.
Spierverslapping
In het ziekenhuis wordt bij rillen of te veel bewegingsonrust vaak een spierverslapper gegeven, omdat rillen en bewegen zorgt voor toename van lichaamstemperatuur wat juist voorkomen moet worden.
Opname in het ziekenhuis
Afhankelijk van de duur van de hitteberoerte z iemand opgenomen moeten worden in het ziekenhuis om verschillende lichaamsfunctie goed in de gaten te houden en zo nodig te ondersteunen. Soms kan dit op de gewone verpleegafdeling, maar een deel van de kinderen en volwassenen moet worden opgenomen op de intensive care afdeling.
-Voorkomen-
Het beste is natuurlijk om een hitteberoerte te voorkomen! Het is tijdens een hittegolf van belang dat er extra ertheid is van iedereen voor kwetsbare kinderen en volwassenen die zelf niet goed in staat zijn om een koele omgeving op te zoeken en/of te zorgen voor voldoende drinken. Laat kleine kinderen nooit leen achter in de auto bij warm weer !
Verblijven in een koelere omgevingstemperatuur
Dit kan door tijdens een hitte golf te verblijven in een ruimte met een koele omgevingstemperatuur. Ga zeker niet midden op de dag in de volle zon en zoek de schaduw op. Houdt overdag de ramen en deuren dicht, zodat het binnen zo koel mogelijk blijft. In de avond wanneer het koeler buiten wordt, is het juist goed om de ramen en deuren open te zetten zodat koele verse lucht het huis in kan stromen. Een ventilator kan zorgen voor verkoeling in een warme ruimte. Ook kan een airco helpen te zorgen voor een koele omgeving. Het is wel belangrijk om op de minder warme momenten van de dag een wandeling buiten te maken, om het lichaam wel te laten wennen aan de warmere omgevingstemperatuur.
Voldoende drinken
Ook is het belangrijk om voldoende te drinken gedurende de dag. Volwassenen hebben tijdens warm weer 2 liter water per dag nodig, kinderen van 20 kg 1,5 liter per dag en dit stijgt tot 2 liter per dag vanaf een gewicht van 50 kg. Wanneer een kind of een volwassene een paar keer per dag moet plassen en de urine lichtgeel ziet, dan heeft het kind of de volwassene voldoende gedronken op die dag.
Ook het eten van fruit en waterijsjes kan helpen om voldoende vocht binnen te krijgen. Het is ook belangrijk te zorgen dat kinderen en volwassenen voldoende zout binnen krijgen.
Voldoende drinken kan lastig zijn voor kinderen en volwassenen met een ziekte van de nieren of van het hart die een vochtbeperking hebben. Het is belangrijk dat zij overleggen met hun behandelend arts of het tijdens een hittegolf mogelijk is, om wat extra te mogen drinken.
Inspanning aanpassen aan de omgeving
Het is belangrijk tijdens een hitte golf de mate van inspanning voor sporters te verminderen, zeker tussen 11.00 in de ochtend en 17.00 in de middag. Ook kan het voor topsporters helpen om een aant dagen voor een belangrijke sportwedstrijd reeds te wennen aan de hoge omgevingstemperatuur waardoor het lichaam de mate waarin het kan zweten kan verbeteren.
Kleding
Het is voor sporters belangrijk om warmte doorlaten kleding te dragen. Ook voor kinderen en volwassenen helpt het dragen van luchtige, loszittende kleding. Het dragen van een zonnehoed of pet met klep kan helpen. Er bestaat specie koelkleding die kan helpen om het lichaam gemakkelijker de warmte kwijt te laten raken.
Contact met andere ouders
Door het plaatsen van een oproepje op het forum van deze site kunt u proberen in contact te komen met andere ouders/familieleden van een kind die ook een hitteberoerte heeft doorgemaakt.
Wat zijn de gevolgen van het doormaken van een hitteberoerte?
Herstel
Tijdige behandeling van een hitteberoerte kan er voor zorgen dat de klachten die ontstaan zijn weer volledig verdwijnen. Het z van de duur van de hitteberoerte afhangen hoeveel tijd hiervoor nodig is, soms enkele uren, maar bij een ernstige hitteberoerte kan het herstel ook enkele weken duren.
Blijven de klachten
De hitteberoerte kan zorgen voor blijvende schade aan de hersenen. Voor de kleine hersenen zijn kwetsbaar voor het ontstaan van schade. Schade aan de kleine hersenen kan zorgen voor evenwichtsproblemen, onduidelijk praten, problemen met onthouden van informatie en veranderd gedrag.
Overlijden
Wanneer een hitteberoerte niet tijdig herkend en behandeld wordt, kan een hitteberoerte helaas zorgen voor overlijden van een kind of een volwassene.
Herstart met sporten
Wanneer de hitte beroerte is ontstaan na intensief sporten is het advies om de eerste week niet te sporten en leen norma te bewegen (zos wandelen). Na een week mag het sporten weer rustig worden opgebouwd in een koele omgeving en met een lage intensiteit. Wanneer er geen klachten ontstaan, kan het sporten langzaam worden uitgebreid. Het is belangrijk goed te luisteren naar het eigen lichaam en de grenzen die het aangeeft. Wanneer wel klachten ontstaan, moet het sporten rustiger worden opgebouwd. Het is belangrijk voor sportwedstrijden voldoende uitgerust te zijn, voldoende water gedronken te hebben en zeker 48 uur voor intensieve inspanning geen cohol gedronken te hebben. Zorg voor sportwedstrijden in een warme omgeving voor tijdig wennen aan deze warme omgevingstemperaturen. Draag luchtige kleding en indien nodig koelkleding.
Hebben broertjes en zusjes een verhoogde kans op het krijgen van een hitteberoerte?
Het krijgen van een hitteberoerte is een geen erfelijke aandoening. Wel dragen erfelijke factoren bij aan de manier waarop het lichaam in staat is om op oververhitting te reageren.
Wanneer broertjes en zusjes in dezelfde warme omgeving verblijven of dezelfde intensieve lichamelijke inspanning verrichten, hebben zij ook kans om een hitteberoerte te krijgen, maar deze kans is niet duidelijk groter dan de kans dat een willekeurig buurmeisje of buurjongen dit z krijgen.
Wilt u dit document printen dan kunt u hier een pdf-versie downloaden.
Wilt u ook uw verha kwijt, dat kan: verhen kunnen gemaild worden via info@kinderneurologie.eu en zullen daarna zo spoedig mogelijk op de site worden geplaatst. Voor meer informatie zie hier.
Heeft u foto's die bepade kenmerken van deze aandoening duidelijk maken en die hier op de website mogen worden geplaatst, dan vernemen wij dit graag.
Referenties
1. Een hitteberoerte op de warmste dag van het jaar. Kidane AS, Peters R. Ned Tijdschr Geneeskd 2020;164:24-29
2. First aid cooling techniques for heat stroke and exertion hyperthermia: A systematic review and meta-anysis. Douma MJ, Aves T, lan KS, Bendl JC, Berry DC, Chang WT, Epstein J, Hood N, Singletary EM, Zideman D, Lin S; First Aid Task Force of the Internation Liaison Committee on Resuscitation. Resuscitation. 2020;148:173-190
3. Paediatric hyperthermia-related deaths while entrapped and unattended inside vehicles: The Canadian experience and anticipatory guidance for prevention.
Ho K, Minhas R, Young E, Sgro M, Huber JF. Paediatr Child Heth. 2020;25:143-148
Laatst bijgewerkt: 20 juli 2022 voorheen: 2 augustus 2021 en 15 augustus 2020
Auteur: JH Schieving
Heeft uw kind nog andere symptomen, laat het ons weten.