Wat is een ruggenprik?
Een ruggenprik is een onderzoek waarbij door middel van een dunne naald een kleine hoeveelheid vocht wat rondom het ruggenmerg stroomt wordt opgezogen, zodat dit vocht kan worden onderzocht in het laboratorium.
Een ruggenprik wordt ook wel een lumbaal punctie genoemd. Het vocht wat opgezogen wordt, wordt liquor genoemd.
Wat kun je zelf doen als voorbereiding op een ruggenprik?
Nuchter
Op kinderleeftijd wordt de ruggenprik vaak onder narcose uitgevoerd, omdat kinderen een ruggenprik heel spannend kunnen vinden. Voor het krijgen van een narcose, kan het nodig zijn dat een kind een aantal uren voor de ruggenprik niets mag eten of drinken. De arts die de narcose zal geven, zal aangeven hoe lang het kind niet mag eten en drinken. Wanneer kinderen geen narcose krijgen mogen zij wel eten en drinken, maar is het ook goed om te zorgen dat kinderen niet te veel hebben gegeten en een te volle maag hebben voor de ruggenprik
Kleding
Voor het onderzoek moet de rug zonder kleding zijn. Het is fijn om uw kind loszittende kleding aan te trekken die gemakkelijk omhoog of omlaag bewogen kan worden.
Medicijnen
Voor het beoordelen van het onderzoek van het afgenomen vocht, is het belangrijk dat duidelijk is welke medicijnen uw kind gebruikt. Neem daarom een lijstje mee waarop vermeldt staat welke medicijnen uw kind gebruikt. Wanneer uw kind bloedverdunners gebruikt of een stollingsstoornis heeft, mag de ruggenprik niet zomaar worden uitgevoerd. Eerst moet gekeken worden of het bloed voldoende stolt, om een ruggenprik te mogen uitvoeren.
Knuffel
Tijdens de ruggenprik (wanneer dit niet onder narcose uitgevoerd wordt), moet uw kind stil liggen op een onderzoeksbank. Daarom kan het prettig zijn om een vertrouwde knuffel mee te nemen. Als uw kind van voorlezen houdt, kunt u een favoriet voorleesboek meenemen of oortjes in combinatie met een luisterboek/muziek. Dit helpt kinderen om te ontspannen zodat ze minder last hebben van de ruggenprik.
Waar wordt een ruggenprik uitgevoerd?
Een ruggenprik wordt meestal uitgevoerd op een speciale behandelkamer. Daar zijn ook materialen aanwezig om het kind te helpen ontspannen.
Wanneer kinderen onder narcose gaan voor het krijgen van een ruggenprik, wordt de ruggenprik uitgevoerd op een afdeling waar narcose gegeven kan worden.
Hoe wordt een ruggenprik uitgevoerd?
Verdovende zalf
Kinderen die een ruggenprik krijgen zonder narcose, kunnen verdovende zalf op de rug krijgen (EMLA-zalf) waardoor de huid verdoofd wordt en kinderen de prik veel minder goed voelen. Deze zalf moeten een uur voor de ruggenprik onder op de rug worden gesmeerd, het duurt namelijk ongeveer een uur voordat de huid goed verdoofd wordt. Het is niet nodig deze zalf te geven wanneer kinderen onder narcose gaan.
Rug zonder kleding
Voor het onderzoek is het nodig dat de onderste helft van de rug niet meer bedekt is met kleding. Soms worden er steriele doeken over de omhoog of omlaag geschoven kleding neergelegd. Kinderen die onder narcose gaan, krijgen meestal een operatiejas aan.
Liggen op de linkerzijde
Om goed bij de rug te kunnen, moeten kinderen op hun linkerzijde gaan liggen op een onderzoeksbank. Om de rug goed te ontspannen, moeten kinderen hun benen optrekken en hun hoofd in de richting van de borstkas bewegen, als een kat in een mandje. Op deze manier ontstaat zo veel mogelijk ruimte tussen de wervels, waardoor de prik gemakkelijker op de goede plek terecht komt. Een verpleegkundige helpt vaak om het kind goed en zo ontspannen mogelijk te laten liggen. Soms wordt de ruggenprik zittend uitgevoerd.
Desinfecteren
De huid van het onderste deel van de rug wordt gedesinfecteerd met alcohol. Dit voelt koud en nat aan. De arts of physician assistant die de ruggenprik zal zetten trekt steriele handschoenen aan.
Juiste plek bepalen
De arts of physician assistant die de ruggenprik zal zetten, voelt waar de rand van het bekken zitten. Zo weet de arts of physician assistant waar de prik gezet moet worden. De arts of physician assistant prikt met een dunne naald tussen twee werveluitsteeksels door naar de ruimte waar het vocht in het wervelkanaal stroomt. Op de plaats waar geprikt wordt, loopt geen ruggenmerg meer, maar er lopen nog wel zenuwen. Deze zenuwen gaan meestal vanzelf aan de kant. Soms gaat een zenuw niet direct aan de kant en kunnen kinderen even een scherpe pijn ervaren. De persoon die de ruggenprik doet zal dan snel de naald een stukje terugtrekken zodat deze scherpe pijn weer verdwijnt. Het kan nodig zijn om de naald een klein beetje heen en weer te bewegen om de juiste plek te vinden. De naald zit op de juiste plek wanneer er vocht uit de naald komt lopen. De naald wordt dan weggehaald en er zit dan alleen nog een dun buisje (zonder naald) in de rug. Wanneer het niet vlot lukt om de naald op de juiste plek te krijgen, kan het nodig zijn om nog een keer opnieuw een prik te zetten op een andere plek.
Drukmeting
Het kan nodig zijn om de druk van het vocht wat rondom de hersenen en het ruggenmerg loopt te meten. Hiervoor wordt een drukmeter aangesloten op het dunne buisje in de rug. Het vocht stijgt nu op in deze drukmeter. Om goed de druk te meten, moeten kinderen ontspannen zijn en moeten de benen even gestrekt worden. Dit kunnen kinderen spannend vinden, het is goed dat kinderen weten dat er nu geen naald meer in de rug zit waar zij zich aan kunnen bezeren. Wanneer de druk gemeten is, wordt de drukmeter weer weggehaald.
Vocht af laten lopen
Na de drukmeting wordt er vocht opgevangen in een of meerdere buisjes. Dit gaat druppel voor druppel. Het kost tijd om de buisjes te vullen. Hoe meer buisjes er nodig zijn, hoe langer dit aflopen zal duren.
Medicijnen
Heel zelden is het nodig om kinderen medicijnen te geven via de ruggenprik.
Bloed prikken
Het kan voor het onderzoek ook nodig zijn om een buisje bloed te prikken, zodat dit samen met het hersenvocht kan worden onderzocht in het laboratorium.
Naald eruit halen
Wanneer er voldoende vocht opgevangen is, zal de naald terug gestopt worden en worden buisje en naald er in een vlotte beweging uitgehaald. Dit doet geen pijn. Daarna wordt er een pleister op de rug geplakt en is het onderzoek klaar.
Duur van het onderzoek
Afhankelijk van de uitgebreidheid van het onderzoek duurt het onderzoek tussen de 10 en 30 minuten.
Naar huis
Na afloop van de ruggenprik mag uw kind naar huis. Uw kind mag thuis gewoon bewegen en aan rustige activiteiten meedoen. Het is wel goed om na de ruggenprik geen drukke activiteiten te gaan ondernemen. Het helpt om de dag na de ruggenprik voldoende te drinken.
De pleister mag de dag na de ruggenprik verwijderd worden. Uw kind mag de dag na de ruggenprik ook gewoon douchen als uw kind zich goed voelt.
Klachten na het krijgen van een ruggenprik
Gevoeligheid van de rug
Kinderen kunnen de eerste dagen na de ruggenprik wat last hebben van gevoeligheid rondom de plaats waar geprikt is. Dit verdwijnt vanzelf weer. Wanneer kinderen hier veel last van hebben, dan mogen kinderen hier een paracetamol voor krijgen.
Duizeligheid
Na de ruggenprik kunnen kinderen wat last hebben van duizeligheid. Rustig aan doen en wat extra drinken helpen om minder last te hebben van duizeligheid.
Hoofdpijn
Kinderen kunnen last hebben van hoofdpijnklachten na het krijgen van een ruggenprik. Wanneer kinderen hier last van hebben, is het goed om kinderen te laten liggen. Hierdoor verdwijnt de hoofdpijn. Het is goed om na enkele uren liggen, voorzichtig overeind te komen. Wanneer kinderen dan geen hoofdpijn meer krijgen, dan mogen zij gewoon weer rond lopen. Wanneer er opnieuw hoofdpijn ontstaat na het overeind komen, dan is het goed om langer te blijven liggen. Deze hoofdpijn komt dan omdat er vocht weg loopt in de rug op de plaats waar de prik is geweest. Dat kan geen kwaad, maar kan wel zorgen dat kinderen last hebben van hoofdpijnklachten. Het is beter om te gaan liggen, dan om paracetamol te gaan gebruiken. De hoofdpijn verdwijnt wanneer het gaatje gesloten is. Dit gaat meestal binnen enkele uren of dagen. Er zijn kinderen die 5 dagen moeten liggen voordat het gaatje helemaal gesloten is. Wanneer er 7 dagen na de ruggenprik nog steeds sprake is van hoofdpijn die ontstaat bij overeind komen, dan kan de narcose dokter een nieuwe ruggenprik geven waarbij er wat eigen bloed via de ruggenpriknaald wordt gegeven. Dit helpt om het gaatje te laten dicht gaan. Dit onderzoek wordt een bloodpatch genoemd.
Koorts
Wanneer kinderen koorts krijgen (temperatuur boven de 38,5 graden) na het krijgen van een ruggenprik is het belangrijk om contact op te nemen met het ziekenhuis om te kijken wat de oorzaak van de koorts is. Heel zelden ontstaat de koorts door de ruggenprik en kan het nodig zijn om antibiotica te krijgen.
Wat wordt er met het onderzoek van het vocht verkregen met de ruggenprik bepaald?
De buisjes met vocht worden naar het laboratorium gestuurd en onderzocht. Er kunnen verschillende onderzoeken ingezet worden, zo kan er gekeken worden naar de hoeveelheid ontstekingscellen, het glucose, het eiwit, naar antistoffen tegen virussen of bacteriën of auto-antistoffen of andere ontstekingswaarden. Wat er bepaald zal worden, hangt af van de reden waarom de ruggenprik wordt gedaan.
De uitslag
De uitslag
De uitslag van het onderzoek krijgt u van de behandelende kinderneuroloog op een afgesproken tijdstip.
Laatst bijgewerkt 22 januari 2025
Auteur: JH Schieving