kinderneurologie
Wat is het Munchausen syndroom?
Munchausen syndroom is een aandoening waarbij iemand doet alsof hij of zij klachten heeft of het eigen lichaam beschadigd om zo steun en aandacht te krijgen van artsen of andere medewerkers in de gezondheidszorg.
Hoe wordt Munchausen syndroom ook wel genoemd?
Deze aandoening is genoemd naar de baron Von Munchausen die allemaal fantasieverhalen over zichzelf vertelde. Hij heeft echter nooit gedaan alsof hij zelf ziek was of zichzelf verwond.
Facticious disorder
Munchausen syndroom wordt ook wel aangeduid met de Engelse term facticious disorder, wat betekent dat iemand doet alsof hij of zij lichamelijk ziek is zonder dat er daadwerkelijk sprake is van een lichamelijke ziekte.
Nagebootste stoornis
Een andere naam voor het Munchausen syndroom is nagebootste stoornis.
Meadow syndroom
Soms wordt gesproken van het Meadow syndroom naar de eerste arts die dit syndroom beschreven heeft.
Munchausen-by-proxy syndroom
Munchausen-by-proxy syndroom is een aandoening waarbij een familielid van een kind doet alsof het kind lichamelijk ziek is of waarbij het familielid het kind opzettelijk verwond om zo zelf steun en aandacht te krijgen van artsen of andere medewerkers in de gezondheidszorg. De term by proxy betekent aangedaan door iemand in de directe omgeving van het kind. Vaak gaat het om een ouder, maar soms ook om een broer of zus, opa of oma, oom of tante. De afkorting die soms gebruikt wordt is MBP.
Parenteral Falcification disorder
Een andere naam is Parenteral Falcification Disorder voor het Munchausen-by-proxy syndroom. Dit omdat het meestal gaat om een ouder die doet alsof het kind klachten heeft. Parenteral is het Engelse woord voor ouder. Falcification betekent het verkeerd aangeven van klachten. Dit is de naam die gegeven wordt aan de problemen die bij het kind gemeld worden. De ouder of verzorger krijgt de diagnose facticious disorder bij proxy. Deze twee diagnoses samen vormen de diagnose Munchhausen bij proxy.
Factious disorder imposed by another (FDIA)
De nieuwste term die gebruikt wordt is factious disorder imposed by another. Er is nu gekozen voor de term another in plaats van de term bij proxy.
Kindermishandeling
Het Munchausen-by-proxy syndroom is een vorm van kindermishandeling.
Hoe vaak komt het Muncausen syndroom voor bij kinderen?
Het is niet goed bekend hoe vaak het Munchausen syndroom voorkomt bij kinderen. Het Munchausen-by-proxy komt vaker voor op kinderleeftijd, maar ook hiervan is net bekend hoe vaak dit nu voorkomt. Waarschijnlijk komt het vaker voor dan gedacht.
Bij wie komt het Munchausen syndroom voor?
Bij jongere kinderen komt met name het Munchausen-by-proxy syndroom voor. Vaak gaat het om een ouder, vaker de moeder dan de vader, die zorgt dat het kind klachten heeft.
Bij pubers komt het Munchausen syndroom ook zelf voor. Het Munchausen syndroom komt vaker voor bij meisjes dan bij jongens.
Wat is de oorzaak van het Munchausen syndroom?
Niet goed bekend
De oorzaak van ontstaan van het Munchausen syndroom is niet goed bekend. Waarschijnlijk is er sprake van een samenspel van verschillende factoren.
Moeilijk omgaan met gevoelens
Het Munchausen syndroom komt vaker voor bij jongeren die erg onzeker zijn, weinig gevoel voor eigenwaarde hebben, faalangst hebben, last hebben van angsten, zich eenzaam voelen, niet goed weten hoe ze vrienden moeten maken, met misbruik te maken hebben gehad of een geliefd persoon verloren hebben. Dit geldt ook voor een ouder van een kind Munchausen-by-proxy syndroom.
Een ouder van een kind met Munchausen-by-proxy heeft vaak last van dezelfde gevoelens en weet ook niet goed hoe met deze gevoelens om gaan. Aandacht van dokters en andere zorgverleners geeft het kind of de ouder tijdelijk een goed gevoel.
Als kind ernstig ziek geweest
Het Munchausen (by-proxy) komt ook vaker voor bij kinderen die als kind ernstig ziek zijn geweest en gewend zijn om toen veel steun en aandacht voor deze ziekte gekregen hebben. Ook komt het vaker voor wanneer de jongere of de ouder iemand in de omgeving heeft (gehad) die ook ernstig ziek is geweest. Ziek zijn staat dan gelijk aan het krijgen van aandacht. Deze jongeren of volwassenen kennen geen andere manier om aandacht te krijgen dan via ziek zijn.
Niet de mogelijkheid gehad om dokter/verpleegkundige te worden.
Ouders van een kind met Munchausen-by-proxy hadden nog al eens zelf dokter of verpleegkundige willen worden, maar hebben die mogelijkheid om uiteenlopende redenen niet gekregen. Of het gaat om mensen die daarin wel gewerkt hebben maar om bepaalde reden daarin nu niet meer werkzaam kunnen zijn, terwijl ze dit wel graag zouden willen.
Persoonlijkheidsstoornis
Bij een ouder van een kind met Munchausen by proxy kan sprake zijn van een persoonlijkheidsstoornis, zoals bijvoorbeeld borderline persoonlijkheidsstoornis, wat maakt dat een ouder het kind ziek maakt, terwijl het kind niet ziek is.
Verwonden
Jongeren met het Munchausen syndroom kunnen zichzelf verwonden met bijvoorbeeld een mes, een stuk glas, een naald. Ook kunnen ouders dit doen bij hun kind.
Medicijnen of alcohol
Ook kunnen jongeren medicijnen slikken of die niet voor hen bedoeld zijn of alcohol drinken en zo klachten krijgen. Soms wordt ook gif voor planten of dieren gebruikt. Ook hiervoor geldt dat ouders dit hun kind kunnen toedienen.
Testen misleiden
Ook kunnen testen beïnvloedt worden doordat er bijvoorbeeld ontlasting aan de urine wordt toegevoegd of urine van een dier wordt ingeleverd.
Ouder die kind klein houdt
Bij het Munchausen-by-proxy syndroom houdt de ouder het kind vaak klein en kort. Het kind doet niet zelf het woord, maar de ouder vertelt wat er allemaal met het kind aan de hand is. Kinderen mogen ook niet ontkennen wat de ouder zegt. Vaak gaan kinderen op een gegeven moment zelf geloven dat ze altijd klachten hebben en niets kunnen.
Wat zijn de symptomen van het Munchausen syndroom?
Frequent doktersbezoek
Kinderen en jongeren met het Munchausen(-by proxy) syndroom gaan vaak naar dokters toe met allerlei verschillende klachten. Ook worden vaak verschillende ziekenhuizen bezocht.
Veel verschillende klachten
Kinderen en jongeren met het Munchausen(-by proxy) syndroom hebben vaak veel en verschillende klachten. Klachten die vaak voorkomen zijn moeheid, spierpijn, hoofdpijn, buikpijn, misselijkheid, duizeligheid, wegrakingen, verwardheid, geheugenproblemen. Het gaat vaak om klachten die niet gemakkelijk te meten zijn of aan de buitenkant van het lichaam zichtbaar zijn. De klachten kunnen ook per gesprek met een dokter wisselen.
Heftige klachten
Kinderen en jongeren met het Munchausen(-by proxy) syndroom hebben vaak heftige klachten waar ze zichtbaar veel last van hebben.
Plotselinge verergering van klachten
Vaak komen plotse onbegrepen verergering van klachten voor. Dit komt vaak voor op een moment dat er uitslagen van onderzoeken bekend zijn die geen afwijkingen laten zien.
Onverwacht beloop van klachten
Ook is het beloop van de klachten vaak heel anders dan gebruikelijk. Zo kunnen wonden bijvoorbeeld niet genezen doordat ze telkens opgemaakt worden.
Ouder die werkzaam is in de gezondheidszorg
Het Munchausen-by-proxy syndroom komt vaker voor bij een ouder van een kind die zelf werkzaam is (geweest) in de gezondheidszorg.
Veel van de ziekte af weten
Jongeren die zelf dit syndroom hebben en ouders van kinderen met het Munchausen-by-proxy syndroom weten vaak veel van de ziekte af die ze denken te hebben. Wanneer de dokter zelf niet zo veel van deze aandoening af weet, kunnen jongeren of ouders daar gebruik van maken door de dokter te overbluffen.
Grote ongerustheid
Jongeren die zelf dit syndroom hebben en ouders van kinderen met het Munchausen-by-proxy syndroom zijn vaak ernstig ongerust en bezorgd van wat voor ernstige aandoening er sprake is. Ze willen graag alles weten van de arts over de mogelijke oorzaak van de aandoening.
Meegaand zijn met de voorstellen van de dokter
Jongeren die zelf dit syndroom hebben en ouders van kinderen met het Munchausen-by-proxy syndroom zijn het vaak eens met alles wat de dokter voorstelt. Ze stemmen ook vaak gemakkelijk in met alle onderzoeken die voorgesteld worden. Ook worden jongeren en ouders vaak heel vertrouwelijk met de dokter, meer dan gebruikelijk is.
Klachten alleen bij aanwezigheid ouder
De klachten ontstaan alleen in bijzijn van een ouder, niet wanneer iemand anders aanwezig is. Wanneer een kind in het ziekenhuis is opgenomen, dan treden de klachten nooit op zodat een verpleegkundige of arts zelf de klachten kan zien.
Geen inlichtingen
Jongeren die zelf dit syndroom hebben en ouders van kinderen met het Munchausen-by-proxy syndroom willen vaak niet dat dokters informatie gaan opvragen bij andere dokters of bij andere familieleden.
Boos worden bij horen diagnose Munchausen
Vaak wordt een jongere of een ouder erg boos wanneer een arts bespreekt dat hij/zij denkt dat er sprake is van het Munchausen by-proxy syndroom. Vaak komen ze niet meer terug bij deze dokter en kiezen ze voor een andere dokter. Dat lijkt dan op de korte termijn de beste oplossing, maar hierdoor krijgt de jongere of de ouder niet de hulp die diegene eigenlijk heel hard nodig heeft.
Hoe wordt de diagnose Munchausen (by-proxy) gesteld?
Verhaal en onderzoek
Het is vaak best lastig om de diagnose Munchhausen (by proxy) te stellen. Deze diagnose kan worden vermoed op grond van bovenstaande kenmerken, de ervaring van de arts zelf, normale of juiste vreemde uitslagen bij aanvullend onderzoek in combinatie met een ongebruikelijk ziektebeloop.
Normale uitslagen
Wanneer onderzoeken worden verricht naar de klachten die een jongere heeft, dan zullen deze onderzoeken meestal normaal zijn en geen afwijkingen laten zien.
Vreemde uitslagen
Onderzoeken kunnen vreemde resultaten laten zien die niet gebruikelijk zijn. Bijvoorbeeld een infectie met een vreemde bacterie omdat een jongere injecties heeft gehad met aquariumwater of vreemde uitslagen van urineonderzoek omdat er ontlasting in de urine is gedaan of bijvoorbeeld vleesnat.
Informatie andere familieleden/dokters
Het kan helpen om informatie te krijgen van andere familieleden of dokters waardoor een bepaald patroon van frequent doktersbezoek in verschillende ziekenhuizen duidelijk wordt.
Veilig thuis
Wanneer een ouder ontkent dat er sprake is van Munchausen-by-proxy syndroom en de arts dit wel vermoedt dan is de arts verplicht dit te melden bij het Veilig thuis. Veilig thuis gaat dan beoordelen wat er aan de hand is en beoordelen of het kind nog wel veilig is bij de ouder.
Hoe wordt de diagnose Munchausen (by-proxy) behandeld?
Goed gesprek
Een van de belangrijkste stappen in de behandeling is een gesprek tussen de dokter en de jongere met Munchausen of de ouder van een kind met Munchausen-by-proxy waarin duidelijk wordt besproken wat er aan de hand is. Ook is het belangrijk om samen afspraken te maken hoe voorkomen kan worden dat er nog weer nieuwe problemen zullen ontstaan en wat een jongere of ouder kan doen op het moment dat toch weer het gevoel ontstaat om hier weer aan toe te geven. Daarnaast is het belangrijk te gaan kijken wie de jongere of ouder kan helpen om te kijken wat gemaakt heeft dat het Munchausen-by-proxy is ontstaan en hoe op een andere manier met de aanleiding gedaan kan worden.
Helaas zijn er ook jongeren en ouders die ontkennen dat er sprake is van het Munchausen syndroom, omdat ze zich bijvoorbeeld schamen, bang zijn om ontdekt te worden of bang zijn om afgewezen te worden. Dat is heel jammer omdat de jongere of ouder op deze manier ook niet de hulp kan krijgen die de jongere of oudere vaak heel hard nodig heeft.
Psycholoog
Een psycholoog kan samen met de jongere of de ouder kijken wat nu gemaakt heeft dat het Munchausen (by proxy) syndroom is ontstaan, welk gevoel er onder ligt. Vaak gaat het om gevoelens van onzekerheid, minderwaardig voelen, eenzaamheid, niet gezien worden door de omgeving, onverwerkt verdriet. Het kan heel helpend zijn om te kijken welk gevoel of meerdere gevoelens hebben gemaakt dat het Munchausen (by-proxy) syndroom is ontstaan. Een psycholoog kan ook helpen om te kijken hoe de jongere of de ouder op een andere manier met deze gevoelens kan omgaan, zodat het niet meer nodig is om het Munchausen syndroom te laten blijven bestaan.
Ook kan een psycholoog een kind wat de gevolgen van het Munchausen-by-proxy heeft ondervonden helpen hoe het de gevolgen ervan een plek kan geven in het leven en hoe kinderen toch wel een gevoel van eigenwaarde kunnen ontwikkelen.
(Kinder- en jeugd) psychiater
Soms zijn de problemen die gemaakt hebben dat het Munchausen-by-proxy syndroom is ontstaan te groot voor de mogelijkheden van de psycholoog en is de hulp van een (kinder- en jeugd) psychiater nodig. Deze kan ook gesprekken doen, maar ook andere therapieen toepassen of soms ook medicijnen wanneer er bijvoorbeeld sprake is van een depressie of van angsten.
Verplichte behandeling
Indien een ouder van een kind met Munchausen-by-proxy zelf geen behandeling wil, dan kan het nodig zijn om de ouder te verplichten wel een behandeling te krijgen om nog meer nare gevolgen van het Munchausen by proxy te voorkomen.
Wanneer een ouder ontkent dat er sprake is van Munchausen-by-proxy en de arts dit wel vermoedt dan is de arts verplicht dit te melden bij Veilig thuis. Veilig thuis gaat dan beoordelen wat er aan de hand is en beoordelen of het kind nog wel veilig is bij de ouder. Veilig thuis kan ook zorgen dat de ouder een verplichte behandeling krijgt.
Behandeling hele gezin
Munchhausen bij proxy treft het hele gezin. Het is belangrijk dat alle gezinsleden behandeling gaan krijgen, dus ook de niet plegende ouder en de andere kinderen in het gezin die niet betrokken zijn.
Contact met andere ouders
Door het plaatsen van een oproep op het forum van deze site kunt u in contact proberen te komen met andere kinderen en volwassenen die te maken hebben (gehad) met Munchausen (by proxy) syndroom.
Wat betekent het hebben van het Munchausen (by-proxy) syndroom voor de toekomst?
Beter worden
Jongeren met het Munchausen syndroom kunnen door begeleiding herstellen van het Munchausen syndroom en andere manier leren om met gevoelens van bijvoorbeeld angst en onzekerheid om te gaan.
Risico op terugval
Er bestaat altijd risico op het ontstaan van terugval . Het is belangrijk dat de jongere of ouder dit bij zich zelf leert herkennen en aan de bel kan trekken zodat iemand de jongere of de ouder kan helpen om te voorkomen dat opnieuw een Munchausen(by-proxy) syndroom zal ontstaan.
Blijvende schade
Soms is de schade die jongeren zichzelf of door anderen toegebracht hebben zo groot dat dit niet meer (helemaal) hersteld waardoor er blijvende klachten zijn.
Eigenwaarde
Wanneer een kind slachtoffer wordt van Munchausen-by-proxy dan heeft dit vaak grote gevolgen voor de eigenwaarde van het kind, vaak ontwikkelt dit dan niet goed. Kinderen weten niet wie ze zelf zijn. Kinderen krijgen hierdoor vaak zelf ook een angststoornis. Ook kunnen kinderen door veelvuldige ziekenhuis bezoeken het contact met leeftijdsgenootjes kwijt raken en geisoleerd raken.
Achterstand in ontwikkeling
Een kind dat slachtoffer is van het Munchausen by proxy syndroom kan een achterstand in de algehele ontwikkeling krijgen door veelvuldige dokters bezoeken .
Overlijden
Kinderen en jongeren kunnen zelfs komen te overlijden als gevolg van het Munchausen (by proxy) syndroom. Vermoed wordt dat 10% van de kinderen met het Munchausen-by-proxy syndroom komt te overlijden als gevolg van dit syndroom.
Hebben broertjes en zusjes een vergrote kans om het Munchausen (by proxy) te krijgen?
Munchausen is geen erfelijke aandoening. Wel kunnen broertjes en zusjes uit een gezin ook moeite hebben met het omgaan met gevoelens zoals onzekerheid, angst waardoor ze wel een iets verhoogde kans hebben om zelf ook het Munchausen syndroom te krijgen.
Het Munchausen-by-proxy syndroom kan meerdere kinderen in een gezin treffen. Het is dus altijd belangrijk dat wanneer bij een kind het Munchausen-by-proxy syndroom wordt vastgesteld ook altijd goed te kijken naar broertjes en zusjes.
Wilt u dit document printen dan kunt u hier een pdf-versie downloaden.
Wilt u ook uw verhaal kwijt, dat kan: verhalen kunnen gemaild worden via info@kinderneurologie.eu en zullen daarna zo spoedig mogelijk op de site worden geplaatst. Voor meer informatie zie hier.
Heeft u foto's die bepaalde kenmerken van deze aandoening duidelijk maken en die hier op de website mogen worden geplaatst, dan vernemen wij dit graag.
Referenties
1. A review of Munchausen syndrome by proxy. Squires JE, Squires RH. Pediatr Ann. 2013;42:67-71.
2. The perpetrators of medical child abuse (Munchausen Syndrome by Proxy) - A systematic review of 796 cases. Yates G, Bass C. Child Abuse Negl. 2017;72:45-53
3. Differentiating Psychosomatic, Somatopsychic, Multisystem Illnesses, and Medical Uncertainty. Bransfield RC, Friedman KJ. Healthcare (Basel). 2019;7:114
Laatst bijgewerkt: 25 augustus 2020 voorheen: 20 januari 2019 en 15 december 2014
Auteur: JH Schieving
Heeft uw kind nog andere symptomen, laat het ons weten.