Hersenaneurysma

 

Wat is een hersenaneurysma?
Een hersenaneurysma is een afwijking van de bloedvaten waarbij er sprake is van een uitstulping van de wand van een slagader in de hersenen.

Hoe wordt een hersenaneurysma ook wel genoemd?
Cerebraal aneurysma
Een hersenaneurysma wordt ook wel cerebraal aneurysma genoemd. De term cerebraal geeft aan dat de afwijking in de hersenen zit.

Hoofdaneurysma
Soms wordt gesproken van hoofdaneurysma.

Hoe vaak komt een hersenaneurysma voor bij kinderen?
Geschat wordt dat één op 50 mensen tijdens het leven een hersenaneurysma ontwikkelt. Het is niet goed bekend hoe vaak een hersenaneurysma voor komt op de kinderleeftijd. Hersenaneursyma's bij kinderen zullen meestal niet bekend zijn, omdat ze geen klachten veroorzaaken. De klachten ontstaan pas wanneer de hersenaneurysma gaat groeien of gaat bloeden. Maar een klein deel van de aneurysma's gaat dit doen.
Een bloeding uit een hersenaneurysma wordt een subarachnoidale bloeding genoemd. Een subarachnoidale bloeding komt bij één op de 14.000 mensen voor.

Bij wie komt een hersenaneurysma voor?
Een hersenaneurysma kan op elke leeftijd voorkomen, zowel bij kinderen als bij volwassenen. Een hersenaneurysma wordt vaker gezien bij volwassenen dan bij kinderen.
Zowel jongens als meisjes kunnen een hersenaneurysma krijgen. Op volwassen leeftijd, vooral bij mensen boven de 50 jaar komen, aneurysma's twee keer zo vaak bij vrouwen als bij mannen voor.

Wat is de oorzaak van een hersenaneurysma?
Niet goed bekend
Het is niet goed bekend waarom sommige kinderen of volwassenen een hersenaneurysma krijgen. Waarschijnlijk gaat het om een samenspel van verschillende factoren.

Zwakke plek in de wand
Een aneurysma ontstaat op een zwakke plek in de vaatwand. Op deze zwakke plaatsen blijkt voor de elatische laag van de bloedvatwand dunner of zelfs afwezig te zijn. Plaatsen waar een slagader splitst in twee slagaders zijn plaatsen die van nature zwakker zijn. Op deze plekken ontstaat gemakkelijker een aneursyma.

Voorkeursplaatsen aneurysma
Aneurysma's worden vaker gezien rondom de cirkel van Willis, een rotonde waar verschillende bloedvaten die naar verschillende delen van de hersenen toe gaan uit ontspringen.

Erfelijke aanleg
In sommige families bestaat een erfelijke aanleg waardoor een persoon gevoeliger is voor het krijgen van een hersenaneurysma. Het is niet precies bekend welke veranderingen in het erfelijk materiaal hiervoor verantwoordelijk zijn. Niet iedereen met die aanleg krijgt een hersenaneurysma, er is meer dan alleen de erfelijke aanleg nodig om een aneurysma te krijgen. Sommige factoren zijn bekend, zoals een hoge bloeddruk en roken, maar er zijn ook nog andere factoren die een rol spelen. Op de kinderleeftijd is er meestal nog geen sprake van hoge bloeddruk of van roken, zodat dit minder op kinderen van toepassing is. Aandoeningen waarvan bekend is dat zij een verhoogde kans geven op het ontwikkelen van een hersenaneurysma zijn polycystische nierziekte (PKD), familair hyperaldosteronisme,alfa-1-antitrypsine deficientie, het moya moya syndroom,

Bindweefselziekten
Bindweefsel, waar collageen een belangrijk onderdeel van is, zorgt voor stevigheid van de vaatwand. Bij aandoeningen waar het bindweefsel van minder goed kwaliteit is, zoals de ziekte van Ehlers-Danlos of pseudoxanthoma elasticum en in mindere mate de ziekte van Marfan, is de kans op het ontstaan van een anuerysma vergroot.

Hoge bloeddruk
Een hoge bloeddruk zorgt er voor dat er veel druk komt te staan op de wand van de slagaders. Wanneer er ergens een zwakke plek zit in de wand van de slagader, dan kan deze hoge bloeddruk er voor zorgen dat de wand van de slagader op die plek steeds een beetje verder gaat uitstulpen waardoor een aneurysma ontstaat. Vaak is de oorzaak van het ontstaan van de hoge bloeddruk niet bekend, soms is er wel een oorzaak zoals een vernauwing van de aorta (coarctatio aortae) of een vernauwing van de nierslagader (nierarteriestenose).

Roken
Collageen is de naam van een eiwit die zorgt voor stevigheid van de wand van bloedvaten. Roken verzwakt de werking van dit collageen, zodat roken de kans op het ontstaan van een anuerysma vergroot. Ook verlaagt roken de werking van alfa-1-antitrypsine waardoor er meer elastase gevormd wordt, waardoor de bloedvatwand meer rekbaar wordt. Roken zorgt voor een 3-5 keer grotere kans op het ontstaan van een hersenanuerysma vergeleken met niet rokers. Roken in combinatie met een hoge bloeddruk zorgt voor een 15 keer grotere kans op het ontstaan van een hersenaneurysma.

Alcohol
Het drinken van te veel alcohol verhoogt de kans op het ontstaan van een anaurysma.

Lage oestrogeenconcentratie
Oestrogeen is het vrouwelijk hormoon. Daling van de oestrogeenconcentratie tijdens de overgang, maakt vrouwen kwetsbaarder voor het ontstaan van een hersenanuerysma. Dit komt waarschijnlijk doordat de hoeveelheid collageen in de bloedvatwand afneemt.

Infectie van de bloedvaten
Een infectie van de bloedvaten kan er voor zorgen dat er een zwakke plek ontstaat in de bloedvaatwand, waar een aneurysma uit kan ontstaan. De kans op het ontstaan hiervan is het grootst wanneer er sprake is van een schimmelinfectie van de bloedvatwand. Deze aneurysma's worden mycotische aneurysma's genoemd.

Drugs gebruik
Het gebruik van bepaalde soorten drugs, zoals cocaine, kan ook zorgen voor het ontstaan van aneurysma.

Verschillende soorten aneurysma
Er bestaan verschillende soorten anuerysma afhankelijk van de vorm die het aneurysma heeft. Meest voorkomend is een lokale uitbochting aan een kant van de slagader, dit wordt een saculair aneurysma genoemd. Soms is er sprake van uitbochting aan beide wanden van de slagader, dit wordt een fusiform aneurysma genoemd.

Eén of meerdere
De meeste kinderen en volwassenen hebben één hersenaneurysma. Bij één op de drie tot vijf mensen komen meerdere hersenaneurysma's voor. Hersenaneurysmas kunnen variëren in grootte van enkele millimeters tot enkele centimeters.

Groter worden
Een aneurysma kan in de loop van de tijd groter worden en meer ruimte innemen. Andere structuren in de hersenen kunnen aan de kant gedrukt worden, zoals bijvoorbeeld een langs lopende hersenzenuw. Op deze manier kunnen klachten ontstaan.

Subarachnoidale bloeding
Een aneurysma kan barsten, waardoor er ter plaatse in de hersenen een bloeding ontstaat. Meestal gaat het om een zogenaamde subarachnoidale bloeding, een bloeding tussen het zachte hersenvlies en de hersenen zelf. De bloeding kan zich uitbreiden naar de hersenen zelf. Het gaat om een slagaderlijke bloeding, waarbij het bloed onder hoge druk vrij komt uit het aneurysma. Een enkele keer gaat het om een sudurale bloeding, een bloeding tussen het harde en het zachte hersenvlies. De kans op het ontstaan van een bloeding wordt groter, wanneer het aneurysma zelf groter wordt. Een aneurysma aan de achterkant van de hersenen heeft een grotere kans op het ontstaan van een subarachnoidale bloeding dan een aneurysma aan de voorkant van de hersenen.

AVM
Bij een klein deel van de kinderen met een hersenaneurysma komen ook andere vaatafwijkingen voor, zoals een arterioveneuze malformatie. Dit is een direct verbinding tussen een slagader en een ader, waarbij (een deel) van de haarvaten ontbreekt.

Welke klachten veroorzaakt een hersenaneurysma?
Geen klachten
Het merendeel van de mensen met een hersenaneurysma heeft helemaal geen klachten als gevolg van de hersenaneurysma. Een hersenaneurysma gaat pas klachten geven wanneer het een bepaalde grootte heeft bereikt, wanneer er een bloeding ontstaat.

Druk op omliggende structuren
Wanneer een aneurysma groeit, kan het druk gaan uitoefenen op omliggende structuren en deze aan de kant drukken of samendrukken. Zo kan een aneurysma bijvoorbeeld op een hersenzenuw gaan drukken, waardoor deze zenuw zijn werk niet meer goed kan uitoefenen. Bekend is het ontstaan van druk op de 3e hersenzenuw, de oculomotorius. Hierdoor ontstaan klachten van een hangend ooglid in combinatie met een wijde pupil. Ook kunnen hoofdpijnklachten ontstaan.

Subarachnoidale bloeding
Wanneer het aneurysma barst, zal ter plaatse een bloeding ontstaan. Dit wordt een subarachnoidale bloeding genoemd. Soms voelen jongeren of volwassenen een knapje, die gevolgd wordt door hele hevige hoofdpijn of nekpijn, die in korte tijd maximaal wordt. Door de hoofdpijn kan de jongeren of volwassene zich misselijk voelen en moeten braken. Soms raken jongeren of volwassenen kortdurend buiten bewustzijn. Ook kunnen bepaalde hersenfuncties uitvallen als gevolg van de bloeding. Welke hersenfuncties uitvallen, hangt af van de plaats van de bloeding in de hersenen. Er kunnen problemen ontstaan met bewegen, zien, praten, slikken, het bewaren van het evenwicht of het ervaren van gevoel.z Een klein bloedinkje kan ook onopgemerkt blijven.
Hoe groter het aneurysma, hoe groter de kans op het ontstaan van een subarachnoidale bloeding.

Herseninfarct
In een groot hersenaneurysma kunnen kleine bloedpropjes ontstaan die kleine bloedvaten in de hersenen kunnen afsluiten. Op deze manier kan een herseninfarct ontstaan.

Epilepsie
Een hersenaneurysma in de hersenen kan epilepsie aanvallen veroorzaken. Verschillende soorten epilepsieaanvallen kunnen ontstaan. Vaak ontstaan zogenaamde focale aanvallen.

Hoe wordt de diagnose hersenaneurysma gesteld?
Verhaal en onderzoek
Vaak wordt een hersenaneurysma ontdekt wanneer er sprake is van een subarachnoidale bloeding, epilepsie of uitvalsverschijnselen.

CT-scan
Op een CT-scan kan te zien zijn dat er sprake is van een subarachnoidale bloeding. Vaak lukt het niet om het aneurysma zelf op de CT-scan te zien omdat het aneurysma vaak maar een paar mm groot is. Wanneer het aneurysma groter is, dan is het mogelijk dat het aneurysma zichtbaar is op de CT-scan kan een kleine ronde of ovale structuur. Het is mogelijk met een speciale CT-techniek (CT-A) de bloedvaten in de hersenen af te beelden. Hiermee kunnen hersenaneurysma's van 5 mm of groter worden opgespoord. Met vernieuwing van de CT-technieken (multidetector CT-A) lukt het tegenwoordig ook steeds vaker om kleinere hersenaneurysma's op te sporen.

MRI-scan
Een MRI scan kan meer details laten zien dan een CT-scan. Op een speciale MRA opname kunnen de bloedvaten in de hersenen worden afgebeeld. Op die manier kan een aneurysma zichtbaar worden gemaakt. Al helemaal wanneer een 3D-time-of flight techniek wordt gebruikt. Ook kan zo bepaald worden of er sprake is van een of meerdere aneurysma's en op welke plaats de aneurysma's aanwezig zijn.

Angiografie
Door middel van rontgencontrastonderzoek waarbij via een groot bloedvat contrast in de bloedvaten wordt gespoten, kunnen de bloedvaten in de hersenen zichtbaar worden gemaakt. Op deze manier kunnen aneurysma's opgespoord worden. Met deze techniek kunnen hersenaneurysma's met een grootte van 2 mm worden opgespoord. Het is echter wel een belastend onderzoek. Bij kinderen wordt dit onderzoek vaak onder narcose gedaan.

Hoe wordt een hersenaneurysma behandeld?
Geen behandeling
Niet elke hersenaneurysma hoeft behandeld te worden. Dit zal afhangen van de grootte van de hersenaneurysma, de plaats van de hersenaneurysma en de klachten die een hersenaneurysma heeft veroorzaakt. Per persoon zullen de risico's op het ontstaan van een subarachnoidale bloeding moeten worden afgewogen tegen de risico's op het ontstaan van klachten als gevolg van de behandeling. In geval van een hersenaneurysma kleiner dan 7 mm zal meestal niet gekozen worden voor een behandeling.
Met behulp van controle scans wordt gekeken of er veranderingen ontstaan in een hersenaneurysma die kunnen maken dat er toch gekozen moet worden voor een behandeling. Toename in grootte van het aneurysma, maakt de kans op het ontstaan van een subarachnoidale bloeding groter.

Endovasculaire behandeling
Een mogelijkheid om een hersenaneurysma te behandelen is door middel van een behandeling via de bloedvaten. Deze behandeling vindt plaats onder algehele narcose. Tijdens de narcose wordt via een bloedvat, vaak de lies, een slangetje (katheter) ingebracht. Dit gaat op dezelfde manier als tijdens de angiografie. Dit slangetje wordt opgevoerd tot vlak voor of na de plaats waar de hersenaneurysma zich bevindt. Via het slangetje kunnen nu allerlei materialen naar de hersenaneurysma worden gebracht die nodig zijn om de bloedvaten van de hersenaneurysma dicht te maken. Hiervoor kunnen bijvoorbeeld coils gebruikt worden. Coils zijn dunne metalen draadjes waarmee een bloedvat kan worden opgevuld, zodat er geen bloed meer door heen kan. Andere materialen die gebruikt kunnen worden zijn parapluutjes, ballonnetjes of speciale lijm. Alle deze behandelingen worden endovasculaire behandelingen genoemd, omdat in (endo) bloedvaten (vasculair) plaats vinden.
Soms zijn meerdere endovasculaire behandeling nodig om de hersenaneurysma te behandelen. Ook kan een combinatie plaats vinden van een endovasculaire malformatie vinden met een operatie.

Operatie
Een andere optie om een aneurysma te behandelen is door middel van een operatie. Via een luikje in de schedel gaat de neurochirurg naar het aneurysma toe. Op het aneurysma wordt een zogenaamde clip gezet, waardoor het anuerysma niet meer gevuld wordt met bloed. Hierdoor wordt het aneurysma niet meer groter en wordt de kans op het ontstaan van een bloeding kleiner. Omdat een operatie ingrijpender is dan een endovasculaire behandeling, wordt de operatie gedaan wanneer de endovasculaire behandeling niet mogelijk is of onvoldoende effect heeft. Door het plaatsen van de clip, bestaat er een klein risico op het ontstaan van een herseninfarct.

Behandeling epilepsie
Er kunnen medicijnen gegeven worden die nieuwe epilepsieaanvallen kunnen voorkomen. Verschillende soorten medicijnen kunnen hierdoor gebruikt worden.

Fysiotherapie
De fysiotherapeut kan adviezen en behandeling geven wanneer er als gevolg van de hersenaneurysma problemen zijn met bewegen.

Ergotherapie
De ergotherapeut kan adviezen geven voor hulpmiddelen die behulpzaam kunnen zijn indien er problemen zijn met het functioneren in het dagelijks leven.

Logopedie
De logopedist kan adviezen en behandeling geven wanneer er problemen zijn met het uitspreken of vinden van woorden geven. Dit zelfde geldt ook voor slikproblemen.

Revalidatiearts
De revalidatiearts begeleidt kinderen met een beperking en coördineert de verschillende behandelingen. Ook de revalidatiearts zorgen voor bijvoorbeeld aangepaste schoenen die het lopen kunnen vergemakkelijken.

Niet roken
Het is heel belangrijk dat mensen die een hersenaneurysma hebben of een verhoogde kans hebben om een hersenaneurysma te krijgen nooit in het leven gaan roken.Ook is het belangrijk dat zij niet regelmatig verblijven in een ruimte waar gerookt wordt.

Bewegen
Regelmatig bewegen kan de kans op het ontstaan van een hersenaneurysma verlagen.

Begeleiding
Begeleiding van ouders en kinderen met een hersenaneurysma is heel belangrijk. Het hebben van een hersenaneurysma kan veel spanning en onzekerheid met zich meebrengen. Is het verstandig om te gaan behandelen of is het beter het aneurysma te vervolgen. Ook na de behandeling kan onzekerheid blijven bestaan. Een maatschappelijk werkende of een psycholoog kunnen begeleiding geven bij het verwerken van het hebben van een hersenaneurysma en alles wat daarbij komt kijken.

Contact met andere ouders
Indien u graag in contact zou willen komen met andere ouders die een kind hebben met een hersenaneurysma kunt u een oproepje plaatsen op het forum van deze site onder het kopje contact met andere ouders.

Wat betekent een hersenaneurysma voor de toekomst?
Risico op een bloeding
Een hersenaneurysma kan een bloeding in de hersenen veroorzaken. De kans op een bloeding hangt sterk samen met de grootte van het hersenaneuryma, de plaats van het hersenaneurysma en het al dan niet eerder gebloed hebben van een aneursyma.

Groei van het hersenaneurysma
Een hersenaneurysma kan geleidelijk aan groeien en steeds groter worden. Kinderen hebben nog een heel leven voor zich waarin de hersenaneurysma kan groeien.
Wanneer een behandeling er niet voor heeft kunnen zorgen dat de gehele hersenaneurysma is verdwenen, kan de hersenaneurysma geleidelijk aan weer groter worden. Dit kan bij kinderen ook nog gebeuren wanneer wel de gehele hersenaneurysma verwijderd is. Het blijft daarom belangrijk om controle scans te blijven maken bij kinderen die een hersenaneurysma hebben gehad.

Ontstaan nieuwe hersenaneurysma
Wanneer een kind of een volwassenen een hersenaneurysma heeft gehad, dan bestaat er een kans dat er alsnog een nieuwe hersenaneurysma zal ontstaan.

Uitvalsverschijnselen
Uitvalsverschijnselen als gevolg van een hersenaneurysma kunnen vaak geleidelijk aan verbeteren door behandeling. Dit herstel kan vele maanden nodig hebben. Het kan zijn dat niet alle klachten verdwijnen.

Levensverwachting
Een subarachnoidale bloeding is een ernstige aandoening die levensbedreigend kan zijn. De kans dat een subarachnoidale bloeding ontstaat is echter klein.
Het ontstaan van een subarachnoidale bloeding kan van invloed zijn op de levensverwachting.

Kinderen krijgen
Het hebben van een hersenaneurysma is niet van invloed op de vruchtbaarheid. Wel kan het hebben van een hersenaneurysma van invloed zijn op de manier van bevallen waarvoor het beste kan worden gekozen. Kinderen van een volwassene met een hersenaneurysma hebben een verhoogde kans om zelf ook een hersenaneurysma te krijgen, zeker wanneer er in de familie meerdere mensen zijn met een hersenaneurusma.

Hebben broertjes en zusjes een vergrote kans om ook een hersenaneurysma te krijgen?
In sommige families hebben meerdere familieleden een hersenaneurysma. Vaak is niet duidelijk welke verandering in het erfelijk materiaal deze gevoeligheid voor het ontwikkelen van een hersenaneurysma veroorzaakt. In deze families hebben broertjes en zusjes een verhoogde kans om tijdens het leven een hersenaneurysma te ontwikkelen. Dit gebeurt vaker op volwassen leeftijd dan op de kinderleeftijd. In families met deze erfelijke aanleg hebben familieleden ongeveer 9% kans om tijdens het leven ook een hersenaneurysma te ontwikkelen. Dit is dus en 4-5 keer hogere kans dan mensen waarbij in de familie geen hersenaneurysma's voorkomen.

Wilt u dit document printen dan kunt u hier een pdf-versie downloaden.

Wilt u ook uw verhaal kwijt, dat kan: verhalen kunnen gemaild worden via info@kinderneurologie.eu en zullen daarna zo spoedig mogelijk op de site worden geplaatst. Voor meer informatie zie hier.

Heeft u foto's die bepaalde kenmerken van deze aandoening duidelijk maken en die hier op de website mogen worden geplaatst, dan vernemen wij dit graag.

Links
www.nvvn.org
(Nederlandse vereniging van neurochirurgen)
www.knnn.nl
(Kinderneurochirugisch netwerk Nederland)
www.nah/info.nl
(Site voor betrokkenen en familieden van kinderen en volwassenen met niet aangeboren hersenletstel)

Referenties
1. Pediatric cerebral aneurysms. Gemmete JJ, Toma AK, Davagnanam I, Robertson F, Brew S. Neuroimaging Clin N Am. 2013;23:771-9.
2. Management of infectious intracranial aneurysms in the pediatric population. Flores BC, Patel AR, Braga BP, Weprin BE, Batjer HH. Childs Nerv Syst. 2016;32:1205-17
3. Pediatric Congenital Cerebrovascular Anomalies. Goyal P, Mangla R, Gupta S, Malhotra A, Almast J, Sapire J, Kolar B. J Neuroimaging. 2019;29:165-181

Laatst bijgewerkt: 4 november 2020

Auteur: JH Schieving

 

Hier is ruimte voor
Uw verhaal

Heeft uw kind nog andere symptomen, laat het ons weten.