Slaapproblemen op de kinderleeftijd
Slaap is belangrijk en nodig voor groei en ontwikkeling van een kind.
Kinderen hebben een hogere slaapbehoefte dan volwassenen. Per kind kan de slaapbehoefte erg verschillen. Wanneer het kind voldoende uitgerust is overdag en niet vaker overdag slaapt dan gebruikelijk is voor de leeftijd, heeft het kind voldoende geslapen.
Het is belangrijk om te onthouden dat bij kinderen met een ontwikkelingsachterstand, de slaapbehoefte afhangt van de kalenderleeftijd en niet van de ontwikkelingsleeftijd.
De slaapopbouw bij kinderen is nog anders dan die van volwassenen. De slaapcycli duren bij een baby 45 minuten en worden geleidelijk aan langer tot de duur van 1,5 uur bij gemiddeld de leeftijd van 2,5 jaar.
Slaap wordt geregeld door een samenspel tussen de biologische klok (proces C) en de slaapdruk (proces S). Hoe langer een kind wakker is, hoe hoger de slaapdruk wordt. Slaap verlaagt de slaapdruk.
De mate van activatie (arousal) speelt ook een rol bij slaap of wakker zijn. Overdag is de slaapdruk laag en de arousal hoog en zijn kinderen wakker. In de avond is de slaapdruk hoog en de arousal laag waardoor kinderen in slaap vallen.
Kinderen moeten leren slapen. Slaapproblemen zijn dan ook veel voorkomend op de kinderleeftijd. Bij een klein deel van de kinderen is er sprake van een slaapstoornis.
Bij kinderen met een onderliggende aandoening komen slaapproblemen nog vaker voor.
Niet ieder slaapproblemen berust op een slaapstoornis. Er bestaan verschillende soorten slaapstoornissen.
De indeling van de slaapstoornissen op de kinderleeftijd is hetzelfde als op de volwassen leeftijd.
Insomnie: een tekort aan slaap is de meest voorkomende slaapstoornis bij kinderen. Insomnie kan het gevolg zijn van een probleem met in slaap vallen, frequent wakker worden in de nacht en/of te vroeg wakker worden in de ochtend.
Bij insomnie is er vaak sprake van een samenspel van meerdere oorzaken samen waardoor de slaapdruk te laag is, de slaaptijden niet passen bij de biologische klok en/of de arousal te hoog is.
Bij de aanpak van insomnie wordt gekeken hoe de slaapdruk verbeterd kan worden, wat de passende bedtijden zijn voor de biologische klok en hoe te veel aan arousal verlaagd kan worden.
Er wordt gesproken van hypersomnie wanneer er sprake is van overmatige slaperigheid overdag waarbij kinderen in slaap vallen overdag, terwijl dit voor hun leeftijd niet meer gebruikelijk is. De meest voorkomende oorzaak van hypersomnie is slaapgebrek. Bij een klein deel van de kinderen is er sprake van een slaapstoornis.
De meest voorkomende slaapstoornis die hypersomnie geeft is narcolepsie. Maar ook andere slaapstoornissen kunnen overmatige slaperigheid overdag geven.
Narcolepsie op de kinderleeftijd is veel minder uitgesproken dan op de volwassen leeftijd en daardoor ook moeilijker te herkennen.
Een parasomnie is een slaapstoornis waarbij er sprake is van bijzonder gedrag tijdens de slaap. Er wordt onderscheid gemaakt tussen non-REM parasomnie en REM-parasomnie en een restcategorie.
Wanneer de parasomnie heel vaak voorkomt per nacht, ook voorkomt in de tweede helft van de nacht en wanneer de parasomnie altijd op dezelfde manier verloopt, moet ook gedacht worden aan nachtelijke frontaalkwab epilepsie als oorzaak van het abnormale gedrag tijdens de slaap. Een nachtelijk EEG met videoregistratie kan behulpzaam zijn om dit onderscheid te maken.
Slaapgerelateerde ademhalingsstoornisen geven apneu of hypopneu. Bij apneu is er tijdelijk geen luchtdoorstroming van de neuskeelholte naar de longen, bij een hypopneu is er een verminderde luchtdoorstroming.
Stoornissen van de biologische klok worden vooral bij tieners waargenomen. Tijdens de puberteit verschuift de biologische klok en bij een deel van de tieners staat de biologische klok zo laat afgesteld, dat zij door verplichtingen door schooltijd slaaptekort krijgen. Een te vroeg afgestelde biologische klok komt zelden voor op de kinderleeftijd en wordt vooral gezien bij jonge kinderen.
Slaapgerelateerde bewegingsstoornissen zijn bewegingen tijdens de slaap die de kwaliteit van de nachtslaap verminderen.
Er wordt onderscheid gemaakt in ritmische bewegingen en niet ritmische bewegingen.
Ritmische bewegingen tijdens het in slaap vallen komen veel voor en zijn geen stoornis, tenzij er sprake is van een verstoorde nachtslaap bij het kind zelf of wanneer deze ritmische bewegingen leiden tot zelfverwondingen.
De niet ritmische bewegingsstoornissen worden onderscheiden in 3 groepen. Deze niet ritmische bewegingsstoornissen komen vaker voor bij kinderen met ADHD. Slaaptekort zorgt voor verergering van deze slaap gerelateerde niet ritmische bewegingsstoornissen.
Laatst bijgewerkt: 10 juni 2020
Auteur: Jolanda Schieving