Traumatisch schedelhersenletsel op de kinderleeftijd
Traumatisch schedelhersenletsel is een letsel aan het hoofd, met uitzondering van oppervlakkige verwonding van het aangezicht.
Er wordt onderscheid gemaakt tussen licht, matig-ernstig en ernstig traumatisch schedelhersenletsel aan de hand van de eerste EMV-score, de duur van de periode van bewusteloosheid en de duur van de posttraumatische amnesie.
Onder de leeftijd van 4 jaar kan een aangepaste Glasgow coma scale gebruikt worden. Vanaf de leeftijd van 4 jaar wordt de Glasgow coma scale gebruikt die ook wordt gebruikt op de volwassen leeftijd. Het is wel belangrijk om aan te geven welke Glasgow Coma Scale gebruikt wordt.
Het is niet precies bekend hoe vaak traumatisch schedelhersenletsel voorkomt op de kinderleeftijd. Er zijn alleen gegevens bekend van kinderen die zich hiervoor in een ziekenhuis melden. Dit betreft 15.000 kinderen per jaar, waarvan de meeste kinderen in de categorie licht traumatisch schedelhersenletsel vallen.
Traumatisch schedelhersenletsel op de kinderleeftijd wordt vaker bij jongens dan bij meisjes gezien.
Bij jonge kinderen is een val thuis de meest voorkomende oorzaak van het ontstaan van traumatisch schedelhersenletsel. Bij oudere kinderen en jongeren is dit in het verkeer.
Bij jonge kinderen is het ook belangrijk alert te zijn of er sprake kan zijn van toegebracht letsel. Toegebracht letsel wordt het meest gezien bij kinderen met traumatisch schedelhersenletsel die jonger zijn dan 2 jaar.
Als gevolg van het traumatisch schedelhersenletsel ontstaat direct schade aan de schedel en/of de hersenen (primaire schade) of pas in tweede instantie (secundaire schade).
De letsels die kunnen ontstaan op de kinderleeftijd zijn dezelfde soorten letsels als die kunnen ontstaan op de volwassen leeftijd.
De opvang van een kind met traumatisch schedelhersenletsel gaat volgens de principes van Advanced Pediatric Life Support (APLS).
Bij alle kinderen wordt een neurologisch onderzoek verricht. In de eerste ronde (primaire survey) is dit onderzoek meestal beknopt, bij de secundaire survey wordt het volledige neurologisch onderzoek verricht.
Het optreden van de trias van Cushing wijst op stijgen van de intracraniele druk.
Bij alle kinderen met traumatisch schedelhersenletsel met onbekende oorzaak, en vooral bij jonge kinderen, moet nagedacht worden of er sprake kan zijn van toegebracht letsel/kindermishandeling. Het invullen van het SPUTAVAMO formulier kan hierbij behulpzaam zijn.
De diagnostiek bij traumatisch schedelhersenletsel heeft als doel om primaire schade op te sporen en dan met name primaire schade die mogelijk een behandelconsequentie heeft. Het is daarom niet nodig om bij alle kinderen met traumatisch schedelhersenletsel een CT-scan van het hoofd te maken.
Indicaties voor het maken van een CT-scan bij kinderen na doormaken traumatisch schedelhersenletsel hangen ook sterk samen met de leeftijd van het kind. Het is belangrijk om zorgvuldig af te wegen of een CT-scan nodig is en wanneer deze nodig is de stralenbelasting zo laag mogelijk te houden (As Low As Reasonably Achievable ALARA). Een opname ter observatie kan een alternatief zijn. Belangrijk om te realiseren dat de indicaties voor maken CT-scan in 2025 aangepast zijn.
De primaire hersenletsels die op kinderleeftijd kunnen worden gezien zijn dezelfde als die op de volwassen leeftijd.
De meest kwetsbare delen van de hersenen voor het ontstaan van contusiehaarden zijn de frontaal kwab en de temporaal kwab van de hersenen, omdat zij een groot contactdeel met de schedel hebben.
Ook kunnen fracturen van de schedel worden gezien als gevolg van traumatisch schedelhersenletsel. De meeste schedelbreuken worden gezien in het dak van de schedel, schedelbasisbreuken komen minder vaak voor. 
Deze kunnen het best gezien worden op een CT-scan in botsetting. Een speciale 3D-opname kan een schedelfractuur nog beter laten zien.
Afhankelijk van de ernst van het neurologisch beeld kan een opname in het ziekenhuis nodig zijn. Hiervoor zijn landelijke criteria opgesteld.
De plaats van de opname hangt af van de ernst van het traumatisch schedelhersenletsel en van de bijkomende letsels.
De opname is bedoeld voor het opsporen van achteruitgang van het neurologisch beeld door toename primaire schade of als gevolg van secundaire schade, het zo nodig inzetten van een interventie en gericht op voorlichting en herstel van het traumatisch schedelhersenletsel.
Een belangrijk doel is het opsporen van neurologische achteruitgang tijdens de opname. Bij achteruitgang van het neurologische beeld zal opnieuw een CT-scan van de hersenen gemaakt worden.
Bij jonge kinderen (meestal tot 5 jaar) bestaat een speciaal beeld dat een kindercontusie wordt genoemd. In minuten tot uren na het ongeval gaat het kind in snel tempo achteruit en raakt bewusteloos. De meest waarschijnlijke oorzaak hiervan is oedeem. Het is van belang om de vitale functies te ondersteunen, het beeld hersteld zich spontaan. Wanneer een CT-scan wordt gemaakt laat deze meestal geen afwijkingen zien, soms is er oedeem in de hersenen te zien. Een kindercontusie komt vaker voor bij kinderen waarbij er migraine in de familie voorkomt.
Achteruitgang kan wijzen op het stijgen van de intracraniele druk. De oorzaak hiervan kan zowel in de hersenen als buiten de hersenen liggen.
De intracraniele druk kan gemeten worden met een intracraniele drukmeter. Dit wordt vooral gedaan bij kinderen met ernstig traumatisch schedelhersenletsel.
Er bestaan verschillende soorten intracraniele drukmeters.
Het doel van de intracraniele drukmeter is om de intrcraniele druk voldoende laag te houden en de cerebrale perfusiedruk (CPP genoemd) op peil te houden.De streef CPP is afhankelijk van de leeftijd van het kind.
Het is belangrijk om intracraniele druk te behandelen, afhankelijk van de ernst van de intracraniele druk kunnen verschillende maatregelen worden ingezet.
Liquorlekkage geeft risico op het ontstaan van een intracraniele infectie. Bij een op de 5 mensen met aanhoudende liquorlekkage ontstaat een meninigitis. Bij tekenen die wijzen op een meningitis wordt antibiotica gestart, er wordt niet preventief gestart met antibiotica. Liquorlekkage kan een verlaagde liquordruk geven waardoor klachten kunnen ontstaan (Liquorhypotensie syndroom).
De meest voorkomende elektrolytstoornis na doormaken (matig) ernstig traumatisch schedelhersenletsel is een hyponatremie.
De hypofyse is ook helemaal omgeven voor bot, bij ernstig traumatisch schedel hersenletsel kan uitval van hormonen aangemaakt door de hypofyse ontstaan. Het is belangrijk hier alert op te zijn en zo nodig op te screenen.
Bij een op de 5 kinderen met ernstig traumatisch schedelhersenletsel ontstaat sympatische hyperreactiviteit.
Wanneer het bewustzijn niet vlot hersteld en er geen duidelijke verklaring op de CT-scan is te zien, kan er sprake zijn van diffuse axonale schade. Dit beeld is het beste te zien op een MRI-scan van de hersenen en dan op de SWI-opname. Verspreid in de hersenen zijn dan kleine bloedresten te zien.
Na traumatisch schedelhersenletsel moeten de hersenen herstellen. Dit kost tijd. De tijd tot herstel hangt samen met de ernst van het traumatisch schedelhersenletsel. Het hebben van klachten en eventuele toename van klachten geeft richting aan het tempo van herstel.
Het is belangrijk om goede instructies voor herstel mee naar huis te geven.
Vaak moet het naar school gaan ook weer opgebouwd worden.
Wanneer het weer lukt om naar school te gaan, dan kunnen ook sportactiviteiten weer opgebouwd worden.
Afhankelijk van de ernst van het hersenletsel kunnen lange termijn effecten aanwezig zijn.
Wanneer de langer termijn effecten blijvend zijn, wordt gesproken van Niet Aangeboren Hersenletsel, NAH genoemd. Traumatisch schedelhersenletsel is de meest voorkomende oorzaak van het ontstaan van NAH.
Behandeling van NAH begint met het besef dat er sprake is van NAH, te zorgen dat overprikkeling van de hersenen wordt voorkomen en dat de activiteiten geleidelijk aan worden uitgebreid met ondersteuning van therapie.
Een op de tien kinderen met traumatisch schedelhersenletsel houdt last van epilepsie aanvallen als gevolg van het doormaken van traumatisch schedelhersenletsel.
Met behulp van preventieve maatregelen kan de kans op het ontstaan van traumatisch schedelhersenletsel verkleind worden.
Het dragen van een fietshelm kan een groot deel van het ernstig traumatisch schedelhersenletsel voorkomen, maar wordt nog maar weinig gedaan in Nederland.
Laatst bijgewerkt: 18 januari 2025 voorheen 10 juni 2020
Auteur: Jolanda Schieving
Referenties:
1.Traumatic brain injury: progress and challenges in prevention, clinical care, and research. Maas AIR, Menon DK, Manley GT, Abrams M, Åkerlund C, Andelic N, Aries M, Bashford T, Bell MJ, Bodien YG, Brett BL, Büki A, Chesnut RM, Citerio G, Clark D, Clasby B, Cooper DJ, Czeiter E, Czosnyka M, Dams-O'Connor K, De Keyser V, Diaz-Arrastia R, Ercole A, van Essen TA, Falvey É, Ferguson AR, Figaji A, Fitzgerald M, Foreman B, Gantner D, Gao G, Giacino J, Gravesteijn B, Guiza F, Gupta D, Gurnell M, Haagsma JA, Hammond FM, Hawryluk G, Hutchinson P, van der Jagt M, Jain S, Jain S, Jiang JY, Kent H, Kolias A, Kompanje EJO, Lecky F, Lingsma HF, Maegele M, Majdan M, Markowitz A, McCrea M, Meyfroidt G, Mikolić A, Mondello S, Mukherjee P, Nelson D, Nelson LD, Newcombe V, Okonkwo D, Orešič M, Peul W, Pisică D, Polinder S, Ponsford J, Puybasset L, Raj R, Robba C, Røe C, Rosand J, Schueler P, Sharp DJ, Smielewski P, Stein MB, von Steinbüchel N, Stewart W, Steyerberg EW, Stocchetti N, Temkin N, Tenovuo O, Theadom A, Thomas I, Espin AT, Turgeon AF, Unterberg A, Van Praag D, van Veen E, Verheyden J, Vyvere TV, Wang KKW, Wiegers EJA, Williams WH, Wilson L, Wisniewski SR, Younsi A, Yue JK, Yuh EL, Zeiler FA, Zeldovich M, Zemek R; InTBIR Participants and Investigators. Lancet Neurol. 2022;21:1004-1060
2. Pediatric Moderate and Severe Traumatic Brain Injury: A Systematic Review of Clinical Practice Guideline Recommendations. Ben Abdeljelil A, Freire GC, Yanchar N, Turgeon AF, Beno S, Bérubé M, Stang A, Stelfox T, Zemek R, Beaulieu E, Gagnon IJ, Gabbe B, Lauzier F, Labrosse M, Tardif PA, Deshommes T, Gnanvi J, Moore L. J Neurotrauma. 2023;40:2270-2281