Genotypering

Medicatie wordt vaak afgebroken in de lever door enzymen die onderdeel zijn van het cytochroom-p450-complex. Niet bij alle mensen werken deze enzymen even goed en soms ontbreekt een van deze enzymen helemaal. Er wordt gesproken van een poor metabolizer wanneer het enzym ontbreekt of een sterk verminderde werking heeft en een intermediate metabolizer wanneer het enzym minder werkzaam is dan gebruikelijk.
Dit heeft gevolgen voor het effect van een medicijn in het lichaam van een persoon. Ontbreken van een enzym kan het risico op overdosering vergroten, voor deze mensen kan de dosering worden verlaagd om te zorgen dat het medicijn het juiste effect heeft. Bij andere mediciijnen maakt het enzym het medicijn actief en zorgt ontbreken van het enzym juist voor een verminderde werking van het medicijn. Deze mensen hebben juist baat bij een hogere dosering van dit medicijn.

Cytochroom p450 enzym	% geneesmiddelen die afgebroken worden door dit enzym	% Kaukasische bevolking
CYP3A4	50-60%	0,3% poor metabolizer 5% intermediate metabolizer
CYP3A5	50-60%
CYP2D6	25%	5-10 % poor metabolizer 10 % intermediate metabolizer 3% ultrarapid metabolizer
CYP2C9	10-20%	2-5 % poor metabolizer 15% intermediate metabolizer
CYP1A2	8-10%
CYP2C19	8%	3-5% poor metabolizer 15% intermediate metabolizer

Het is mogelijk door middel van genotypering de werking van een of meerdere van deze enzymen te bepalen, om zo op maat te doseren.
In Nederland is het in 16 laboratoria mogelijk om een genotyperings onderzoek aan te vragen, hiervoor is of speeksel, of wangslijmvlies of bloed nodig. De gemiddelde uitslagtermijn is 1-2 weken, CYP2C19 kan zelfs binnen 24 uur bekend zijn. De apotheker kan vervolgens advies geven over het aanpassen van de dosering. Deze adviezen zijn ook te vinden op de KNMP-kennisbank

In onderstaande tabel een overzicht van mogelijke bepalingen en veel gebruikte medicatie waar deze bepaling meerwaarde voor zou kunnen hebben.

Enzym	Voorkomen	Medicatie	Effect
CYP2D6	5-10%  van de mensen mist dit enzym	Anti-depressiva Anti-psychotica Beta-blokkers Tamoxifen Tramadol Codeine	Risico op overdosering Risico op overdosering Risico op overdosering Verminderde werking Verminderde werking Verminderde werking
CYP2C19	2-3% van de mensen mist dit enzym 10-11% bij mensen met Aziatische roots	clopidrogrel	Risico op overdosering
DPD	0,2% van de mensen mist dit enzym, 3-5% verminderde activiteit	capecitabine 5-FU	Risico op overdosering Risico op overdosering
TMPT	0,3 % van de mensen mist dit enzym 10% heeft 50% verlaagde activiteit	azathioprine	Risico op overdosering
CYP2C9	2-4% van de mensen heeft een verlaagde activiteit	siponimod eliglustat fenytoine acenocoumarol diclofenac ibuprofen	Risico op overdosering Risico op overdosering Risico op overdosering Risico op overdosering Risico op overdosering Risico op overdosering

 

Links
Farmacogenetica.nl
(Website met informatie over farmacogenetica bepalingen, beschikbare laboratoria in Nederland en tabellen met informatie)
Dutch Pharmaogenetics Working Group
(Nederlandse werkgroep van artsen en apothekers over farmacogenetica)
KNMP Kennisbank
(Informatie over aanpassingen van medicatie aan de hand farmacogenetica)

 

Laatst bijgewerkt: 28 juni 2022

 

 

 

 

 

•